Hoe gaan we nu zorgen dat gebouwen duurzaam zijn, dat wil zeggen , met de geringste impact op milieugebied, met als belangrijkste elementen grondstofuitputting, biodiversiteitsverlies en vooral CO2 emissies als meest urgente effect van onze bouw en consumptiedrift?
Eerder schreef ik al eens dat de generieke tools waarmee gebouwen beoordeeld worden, niet tot CO2 reductie zullen leiden. [1] De meesten kennen tientallen categorieën die ook nog eens met subjectieve weegfactoren worden opgeteld. Om dan vervolgens soms nog in geld te worden omgerekend: een onbetrouwbare , variabele en niet wetenschappelijke indicator. Wat er nodig is een meer fysische benadering.
Er zijn een aantal andere instrumenten die duidelijk verder gaan als deze eerste groep tools, en ook (deels) echte grenzen stellen, gericht op sluiten van oa kringlopen ( mbt bouwen en gebouwen) . Dat zijn Living Building Challenge, The Natural Step, en Oneplanet principles. Een korte analyse om ze in perspectief te plaatsen , alvorens daaraan wat conclusies te verbinden. Ze geven alle drie handvaten en richtlijnen hoe tot een duurzaam gebouw te komen. En alle drie geven ze criteria waar in principe allemaal aan voldaan moet worden, zonder optelling of weging oid.
Living Building Challenge -LBC
Geïnspireerd op : Limits to growth, de beroemde publicatie uit begin jaren zeventig. Die gelden nog steeds, [2] maar we zijn inmiddels verder, en we weten inmiddels dat het ‘limits in carrying capacity’ is: en die limieten moeten wel gesteld worden. Dat gebeurt in LBC, zij het slechts deels.[3]
In LBC worden op zich goede criteria gemengd met sub-criteria en details van gevolgen, ipv de oorzaken te bestrijden. Beetje onevenwichtig geheel . Ook hier is het sluiten van water en energie kringlopen wel redelijk afgedekt, maar is materiaal (kringloop) in de basis niet goed uitgewerkt. Al is er wel een ‘Red List’: materialen die je absoluut niet mag gebruiken ( overigens vooral gezondheid gerelateerd) . Wat dat betreft is dit de enige benadering die dat zo hard durft neer te zetten. Verder is het ook gemengd met subjectieve welzijns-criteria: zoals een categorie “beauty and spirit”. Niks op tegen, maar dat is vrij subjectief, en bovendien, in mijn ervaring, als je echt diep duurzaam gaat, is schoonheid vanzelf een gevolg. ( vind ik…) .
Ook werkt LBC met offset’s, het afkopen van impact met aanplant elders, dat blijft natuurlijk een tricky business, zeker op globale schaal werkt dat dus niet. [4] En als laatste: de aanpak is functie georiënteerd, en niet bronnen kringlopen georiënteerd, dat kan tot een sub-optimale benadering leiden. ( de functie, een gebouw kan goed uitgewerkt zijn, maar globaal gezien kunnen we ons miljarden van dergelijke gebouwen waarschijnlijk niet permitteren [5]. Er is bij alles een globale systeem grens.
The Natural Step -TNS
Op het eerste oog gaat dit in principe uit van bestrijden nadelige effecten van ons gedrag: zoals “het is niet de bedoeling om concentraties van allerlei stoffen in de aarde en of atmosfeer te verhogen”. Ja, maar dat is dus wel uitgaan van gevolgen, en niet van oorzaken.
Al komt TNS , eerlijk is eerlijk, het dichtst bij een fysisch fundamentele benadering, die de carrying capacity als uitgangspunt heeft. [6] Maar bij nadere beschouwing , het is toch meer correctief dan fundamenteel, en zelfs beetje voorzichtig geformuleerd, dat mag wat harder en duidelijker.
Ook hier weer een effect benadering: hoe snel kan de natuur iets afbreken, als maat voor onze gebruikssnelheid. Niet onjuist natuurlijk, maar dat is de achterkant. Beter is ons te houden aan wat er aan de voorkant mogelijk is, wat de natuur kan produceren in bepaalde tijd (wat per tijdseenheid onttrokken kan worden zonder in te teren) , om het dan aan de voorkant goed te regelen. Niet achteraf bijvoorbeeld aluminium te vergoelijken met het potentieel voor recycling, maar originele onttrekking te benoemen en te waarderen. En dat is zo hoog dat het credo geldt: niet gebruiken als niet nodig [7]. ( als alternatief voorhanden is) Het principe “resources need to be used equitably and efficiently”, is te voorzichtig, het stelt geen grenzen. TNS gaat in mijn ogen wel echt in de fout als er gesteld wordt dat “ Nothing dissappears-matter and energy are constants” Dat is te kort door de bocht en te optimistisch: ‘Matter’ blijft wel op aarde de constante, , maar verdund en wordt “onbruikbaar”, en gaat dan steeds meer energie kosten om te winnen, te verzamelen en te bewerken , en energie in het algemeen gaat dan wel niet verloren , maar dat is in het heelal als geheel , maar wel degelijk van binnen aardse systeem. ( fossiele energie , de opslag binnen systeem, wordt gebruikt en raakt uitgeput, verloren als warmte naar heelal)
Al met al wel een goede poging om fysische principes handen en voeten te geven voor dagelijkse praktijk. Wie het gebruikt gaat in ieder geval de goede kant op.
one planet principles
Dit is in de basis een heldere en goede lijst, [8] met ook absoluut gestelde grenzen ( zero waste, zero carbon) maar de lijst staat in feite verkeerd om: ze begint met gezondheid en geluk, en sociale wensen, terwijl de bronnenkant leidend zou moeten zijn Dat is de zaak omdraaien, als we starten bij wensen, komen we nooit uit met de bronnen.
Daarnaast: de 0-grenzen bij waste en energie (carbon) zijn prima, maar als alle energie hernieuwbaar is, is het volledige probleem naar materialen verschoven, ( oa om hernieuwbare energie op te wekken) en daar wordt nu juist geen grens aan gesteld. Kortom niet verkeerd , maar vergt nog wat sleutelwerk. Het zijn geen fysische analyses , maar wel to the point doelen.
Stuk voor stuk zijn deze benaderingen al beter als de meer commerciële instrumenten die wereldwijd gehanteerd worden. En je komt er een eind mee in de goede richting, al vergt het een grote overtuiging om daar vrijwilig mee te werken. . Echter, ze gaan allen er in principe nog steeds uit van het feit dat er gebouwd moet worden, en hoe dat dan de doen met de minste ( fysische) belasting. Maar dus nog steeds bouwen en dus systeembelasting. ( ieder gebouw verhoogt per definitie de milieubelasting)
Sommige van die benaderingen, zowel inde eerste als tweede groep, gebruiken wel LCA’s als onderlegger, voor de bepaling in diverse categorieën. LCA wordt ook afzonderlijk gebruikt. Hoewel het in principe een fysisch georiënteerde benadering is, worden ook hier diverse categorieën gemixt, oorzaken en gevolg en weegfactoren gebruikt, zelfs in sommige gevallen met vertaling naar geld. Het geeft veel inzicht, maar zal ons niet helpen , om verdere systeem degradatie te voorkomen. Het gaat ook uit van een product of gebouw dat er moet komen, ongeacht of dat op systeemniveau nog wel verantwoord is.
De enige manier om deze gebreken te overbruggen, (gebrek aan fysische onderbouwing, en orientatie op 1 produkt ipv systeem capaciteit), is uit te gaan van het maximale systeem potentieel aan het begin, de exergetische potentie, en daar met alle activiteiten in het systeem binnen te blijven. Zie de Trias eXergetica die ik daarvoor formuleerde. ( en de methode MAXergy, met embodied land als indicator, om dat berekenbaar te maken. ) [9]
Hoe nu verder? Het lijkt wat te hoog gegrepen om aan de praktijk te vragen in alles een fysische benadering te hanteren, laat staan een exergetische. Maar de huidige instrumenten gaan ons ook niet helpen, of zijn te vaag, of vergen teveel van de gebruiker. Hoogstens vertragen ze de groei van de impact enigszins. En dan kom ik toch weer uit bij CO2. Dat is momenteel ons grootste probleem , jawel, een gevolg probleem, geen oorzaak, maar toevallig wel ons grootste probleem en breekijzer om zaken te veranderen. En als we sturen op CO2, reductie of zelfs geheel vermijden ervan, dan gaan de meeste andere processen vanzelf ook in de goede richting: dan kom je uit bij oplossingen die niet alleen hernieuwbare energie opleveren, maar ook die minder energie vergen , die minder grondstoffen uitputten (biobased grondstoffen), en die biodiversiteit weer late toenemen, denk aan kringlooplandbouw [10] Maar dan is er 1 voorwaarde: dan moeten we wel expliciet op CO2 sturen, niet het verpakken ervan in allerlei ‘derivaten’. En CO2 zit niet alleen in energie, ook in ons materiaalgebruik. En bovendien: dan gaat het niet om het iets verlagen van de CO2 uitstoot, maar om het absolute verlagen ervan. Naar 0.
einde deel 1 van 2
[1] http://ronaldrovers.nl/met-huidige-gebouwinstrumenten-heeft-co2-reductie-geen-kans/
[2] ‘2052 – A Global Forecast for the next 40 years‘, Jorgen Randers http://www.2052.info/
[3] Living Building Challenge https://living-future.org/lbc/
[4] studie naar carbon offsets, ofwel CDM Clean development mechanism https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/ets/docs/clean_dev_mechanism_en.pdf
[5] http://www.ronaldrovers.com/a-product-cycle-is-not-a-resource-cycle-a-double-agenda/
[6] the Natural Step www.naturalstep.org / https://thenaturalstep.nl/
[7] http://ronaldrovers.nl/bouwwereld-en-co2-vermijd-aluminium/
http://www.ronaldrovers.com/buillding-sector-and-co2-avoid-aluminium/
[8] one planet living https://www.bioregional.com/oneplanetliving/
[9] http://ronaldrovers.nl/de-trias-exergetica-22/ en www.maxergy.org
[10] research agriculture: http://www.maxergy.org/land-labor-energy-dutch-agriculture/
