Het is om gek van te worden, als je de kranten leest, op de radio interviewers hoort of op het journaal journalisten verslag hoort doen: Niemand stelt zich fundamentele vragen, of vraagt zich af wat er voor verborgen effecten zitten achter allerlei deeloplossingen, ook bestuurlijk vraagt men zich dat niet af. Het blijft allemaal hangen in goedbedoeld gebabbel, en elkaar moed inspreken. ‘Ja circulair, dat is het, gaan we doen, en het kan’. En ocharm, die meneer of mevrouw is de dupe: Emotionele prietpraat van een willekeurig individu neerzetten als symbool voor het ultieme probleem. Laatst op het journaal, de mevrouw uit de frietkraam aan het woord: Hoe moet dat nu als plastic niet meer mag, moeten ze dan met een pannetje langskomen? En het journaal presenteert het als algemene constatering zonder enige context. Wat dachten we van een papieren frietzak…?
En dan krijgt ene gedrags professor Gupta van Amsterdam het woord, en die hoor ik dan op de radio beweren dat het vooral over de gevaren voor de mens moet gaan. Natuurlijk zijn die er, maar ze veroorzaken die zelf, mevrouw. Geen idee hoe de wereld werkt, hoe het systeem, de natuur werkt of zelfs de evolutie.
Het blijft allemaal hangen in wensdenken, intermenselijke problemen, elkaar binnen de soort de maat nemen of napraten, en laat staan dat er echte stappen gemaakt worden.
Zolang we de mens centraal stellen, blijven hangen in sociale en emotionele verhalen, gaan we de (grote) problemen van de mensheid, en dus van de mens, niet oplossen, alleen vergroten. Dat is namelijk de oorzaak van alles: dat we de mens centraal hebben gesteld. Maar de mens is slechts bijproduct in het grote fysische gebeuren. Het fundament van het geheel , van het leven op Aarde, al het leven, is dat kringlopen blijven stromen, kringlopen van water, grondstoffen, voedsel, en energie. Dat die in balans blijven. En als je die eenzijdig benadert, dan ontspoort het systeem.
Vroeger heette het dat de kinderen niet meer wisten waar de melk vandaan kwam. Tegenwoordig hebben zelfs de meeste volwassenen geen idee meer waar de welvaart vandaan komt. Wat er achter zit als je iets besteld via internet. Het komt de dag erna gewoon aanvliegen. (of in geval van eten 10 minuten later thuisbezorgd…) .
Het probleem is, de mens heeft zich steeds meer afgezonderd van de fysische werkelijkheid. Hij heeft, vooral door en na de inzet van fossiele energie, zich vervreemd van dat fundament, en zijn maatschappij daar ook zo op ingericht, alsof die fysieke werkelijkheid er niet meer toe doet. En trekt steeds verder zijn handen af van die fysieke werkelijkheid, door in de stad te gaan wonen in een zelf gefantaseerde wereld. Een wereld van Babel [1][2]
En dat alles heeft de mens ook nog eens vastgelegd in wetten. Maar je hebt wetten en wetten:
1.Je hebt wetten verzonnen door de mens, die aangeven of iets mag of niet (van die mens)
en
2.je hebt wetten, niet beïnvloedbaar door de mens, die aangeven of iets kan of niet.
Die eerste zijn vrijwillig, onderlinge afspraken, regelingen binnen de soort, en kunnen morgen verandert worden, ze staan verder los van de fysische werkelijkheid. Je kan ze ook negeren, en (soms) daarvoor gestraft worden, maar alleen door de eigen soort, en vrijwel altijd zonder gevolgen voor de eigen soort als geheel of de fysieke omgeving. (Er zijn uitzonderingen, zoals bij een opzettelijke bosbrand) ,
Echter dat alles zonder in acht name van die tweede serie wetten.
Die tweede soort wetten zijn namelijk natuurkundig, en liggen vast. Kunnen niet gewijzigd worden. Daar hebben wij als mens niks over te zeggen. En wie ze overtreedt of negeert wordt gestraft, altijd, vroeg of laat. Persoonlijk, of elders in de wereld*. En ook vaak niet de mens zelf maar andere soorten dieren of planten, of zelfs de mensheid of andere soort als geheel..
Eigenlijk zou je die eerste serie wetten dan ook niet wetten moeten noemen maar ‘regelingen’, of afspraken. Alleen de fysische wetmatigheden noemen we wetten.
Probleem is dat de eerste categorie wetten zo zijn ingericht dat ze per definitie die tweede soort wetten ‘overtreden’ . Als we dus toetsen aan onze eigen ‘wetten’, cq regelingen, lijkt alles wel min of meer ok… We zouden dan ook feitelijk die fysische wetten tot juridische wetten moeten maken!
Maar wat zijn dan die fundamentele vragen die gesteld moeten worden? Dat is natuurlijk steeds de vraag hoe al die ‘regelingen’ passen binnen natuurkundige wetmatigheden. Blijven ze binnen de planetaire grenzen, globaal of regionaal, zodat ze geen schade berokkenen aan onszelf of anderen?
De vraag is niet wat moet die lokale frietbakker nou, de vraag is hoe gaan wij wereldwijd miljarden porties friet verpakken, zonder schade aan te richten. Met alle respect, dat kan die frietbakker toch niet beantwoorden? Daar hebben zelf de meeste ministers geen antwoord op. Helaas. En de meeste journalisten niet genoeg bagage om die relatie met het fysieke geheel te toetsen.
Maar zelfs in zogenaamde duurzaamheidsprogramma’s, op radio en televisie bijvoorbeeld wordt slechts elkaar nagepraat, voortbordurend op groene mantra’s innovatie en technologie, en niemand die doorvraagt: leuk zo’n product, maar wat als 8 miljard mensen het kopen, wat is daarvan dan het effect? Energie transitie, leuk, maar hebben we wel grondstoffen om steeds meer windparken te bouwen, om steeds meer data te managen, filmpjes te delen, plaatjes te maken met kunstmatige intelligentie? En hebben de mensen die de grondstoffen moeten opgraven wel acceptabele arbeidsomstandigheden, en verwoesten ze hun eigen omgeving daar niet? Leuk die bitcoin, maar het is gewoon een casinospel dat energie vreet, en waarvoor dus, als het groeit, ook het aantal windparken dat ervoor gebouwd moet worden toeneemt: Bij alle technologisch acties, zou je bij wijze van spreken moeten aangeven hoeveel meer windparken daarvoor nodig zijn. [x] en dus materialen, en weer meer energie om die materialen te winnen en te verwerken. Stel die vraag.
Recent voorbeeld ook weer artikel in de correspondent, een flut verhaal waarin die vragen dus niet gesteld worden*. De auteur/redacteur heeft er niets van begrepen, en noemt de ecofootprint dan maar misleidend. Bomen aanplanten? belachelijk volgens hem en hij vlucht weer in tech oplossingen. Want dat is hoe we het zelf het liefste zien….
Om het verband te overzien moet je het grote plaatje proberen te bevatten, en daarvoor moet je wat afstand nemen en op je laten inwerken hoe de natuur, de wereld, de planeet, eigenlijk werkt binnen het grote geheel: En dat is fundamenteel gezien, dat alles in het universum degradeert, slechter wordt, ongeorganiseerd raakt, tot chaos leidt in de zin van alles wordt stof en verspreidt zich zodat je er weinig meer mee kan ( entropie toename, TD). Ook op de Aarde,. En de enige reden dat we hier evolutie (organisatie groei, entropie verlaging) kennen, (ja, dat is een natuurkundig gegeven en daar zijn wij zelf ook het gevolg van en ook onze acties) is omdat er toevallig een energiebron in de buurt staat die precies genoeg energie levert om ons systeem aan de gang te houden. Om chaos te voorkomen. Niet teveel en niet te weinig. Dat is de basis. Tenminste, tot de mens fossiel ontdekte, die meer energie inzet dan beschikbaar binnen die balans, en daarmee de degradatie, de chaos alsnog in gang zet, ver boven het unieke zelf reorganiserend vermogen van dat systeem.
Laat me proberen het grotere geheel te beschrijven met als voorbeeld de hype rond ASML: (ik kan Tata als voorbeeld nemen maar dat is te gemakkelijk, we nemen ASML):
Gaan we dat als land steunen? Zo ja, dan is de eerst vraag: hebben we de mensen ervoor? Nee, want er is geen werkeloosheid. Dan halen we ze uit het buitenland. Hebben we daar huizen voor? Nee, dan bouwen we ze. Hebben we daar bouwvakkers voor? Nee. Hebben we daar grondstoffen voor? Nee , die woningen maken we maar waarvan dan? Het moeten uiteraard hernieuwbare grondstoffen zijn, en dat kost land, en hebben we dat land? Nee, want dat is in eigendom van vee en melkboeren. Dus halen we het uit het buitenland, met alle gevolgen van dien. etc.
En de tweede vraag: wat maakt ASML ? Chip machines. Hebben we te kort aan chips? Nee, maar we willen meer. Hebben we daar de grondstoffen voor ? Nee niet hier, maar die halen we uit het ‘buitenland’ Wat dat dan daar voor effect heeft? Hun probleem. Ok, en dan hebben we chips. En Wat doen we daarmee ? Daarmee gaan we spelletjes spelen, zoals met bitcoin. Of met kunstmatige intelligentie. Hebben we daar de energie voor? Nee, maar daar bouwen we weer mega datacentra en windparken voor. Hebben we daar de grondstoffen voor ( als heel de wereld dat doet) ? Uhh, Etc.
Dus de vraag bij alles wat wij verzinnen of bedenken of beslissen, dat je moet bedenken hoe dat uitpakt in het grote geheel: zoals een energietransitie: leuk, maar hoe kom je aan de grondstoffen? En verbruik je die niet sneller dan dat de voorraden kunnen herstellen? (ook mbt metalen!) En welke gevolgen heeft dat voor het land waar ze gewonnen worden? Beschouw dat als je eigen land en zou je het dan ook doen?
En stellen journalisten die vragen ?[Nee, zie 3] Bestuurders? Nee, er wordt meestal maar 1 vraag ‘gesteld’: gaat het BNP omhoog? Ja, dan doen we het. Het mag namelijk: van ons! Het past binnen onze wetten en het is geweldig voor ons zelf verzonnen financiële systeem! Er komt meer geld, en daarmee kunnen we, per definitie, nog meer energie en grondstoffen inzetten! Of het ook kan, naar fysische wetten, en wat de consequenties zijn voor de evolutionaire systeembalans? Natuurkundig? Dus: Fundamentele vragen? Nee, zelden.
En, hé, het is toch een mooi bedrijf, dus we steunen ze!
.
* Voor de meest elementaire vorm van wetten negeren zie het tv programma “lachen om home video’s”….)
** correspondent artikel: door Jesse Frederik
en linked in comments https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7231557104879239168/
.
[1] https://ronaldrovers.nl/babbelwereld/
[2] https://ronaldrovers.nl/leven-in-dromenland/
[3] – checklist voor journalisten vragen: https://ronaldrovers.nl/milieu-en-klimaat-checklist-voor-journalisten/