Kurk. Ik zie het de laatste tijd regelmatig voorbij komen. Ideaal isolatie middel, zo lijkt het, en weerbestendig, En best een decoratief materiaal, zag recent wat aardige toepassingen in de bouw voorbijkomen. Dat zou zo kunnen zijn, maar is het een serieuze optie? Daarvoor maar weer eens eerst in wat cijfers gedoken.
Vanaf het moment dat de kurkeik ongeveer 25 jaar oud is kan de onderste paar meter van de schors iedere 9 jaar geschild worden. De eerste 2 oogsten produceren mindere kwaliteit, daarna gaat het goed: de 3e oogst , na dus ca 50 jaar is pas geschikt voor iets anders als korrels. Dat is pas echt planten voor de toekomst… Vervolgens wordt de schors geschild en verwerkt tot producten van kurk. Na het schillen duurt het dan dus weer 9 jaar voordat de schors zo dik is, dat er weer kurk van kan worden geoogst.
Van een kurkeik die 80 jaar oud is, kun je 40-60 kg kurk oogsten, en de gemiddelde kurkeik leeft ongeveer 200 jaar, en produceert over zijn levensduur ca een ton ruwe kurk. Dat zouden 65.000 flessenkurken zijn. (En 70% van alle kurk gaat naar wijndoppen…)
Er is wereldwijd ongeveer 2.200.000 hectare kurkbos (33% in Portugal en 23% in Spanje). Jaarlijkse productie is ongeveer 340.000 ton. Dat delen levert ca. 150 kg/ha-jaar gemiddeld over opbrengst en jaren. [1][2][3] [4]
Via een andere route krijgen we ongeveer hetzelfde resultaat: Een korte analyse via google laat bij inzoomen zien dat er ongeveer 40-60 eiken per hectare staan, met per 9 jaar per eik ca 50 kg kurk, (en de eerste 25 jaar geen oogst), dat komt bij benadering dus overeen met die ca. 150 kg/ha-jaar, gemiddeld over de levensduur.
De kurkeikenbossen verschaffen ook werk: het winnen van 1 ton schors vergt 4,7 mandagen, het onderhoud van de bossen per ton geoogste kurk nog eens 3,5, in totaal dus 8,2 mandagen/ton. Per oogst ronde (eens in 9 jaar) per hectare 500 x 50 kg is 2,5 ton, levert 16,5 mandag. Oftewel grofweg 2 mandagen per hectare per jaar. Dat is dus vrij weinig.
Maar de opbrengst per hectare-jaar is dus onbeschrijfelijk laag: 150 kg/ha-jaar. Het is meer dan schapenwol (.) [5] , maar dan nog. (ter vergelijking, aangroei in bossen levert grofweg 5-10 m3 aan hout per hectare, aan ca 5-600 kg gedroogd per m3, , ofwel tussen 3 tot 5000 kg hout per ha-jaar, en aardappelen leveren zelfs tot 40.000 kg/ha-jaar [6]) Kurk is dus absoluut geen materiaal dat je breed kan of wil inzetten, en dus ook niet moet promoten daarvoor.
De embodied energie van kurk verwerking is overigens vrij laag met 4 MJ/kg, dus als je alleen naar het product kijkt ( goede eigenschappen en organisch) en de embodied energie, dan lijkt het allemaal geweldig. Maar het zou handig zijn als altijd het landbeslag vermeld wordt . Overigens kan je ook de embodied energie in landbeslag uitdrukken : in m2 zon-instraling omgezet in elektriciteit , biobrandstof , of diesel via koolzaad) . Waardoor alles te relateren is aan landbeslag. Dat beschrijf ik in mijn recente boek en daar kom ik hier nog op terug. [7] [8]
Een incidenteel gebouw met kurk is geen probleem natuurlijk, maar als je wereldwijd kijkt en kurk wil toepassen is het desastreus. Kurk, zoals zoveel materialen, dus alleen gebruiken daar waar de gevraagde eigenschappen alleen door kurk kunnen worden vervuld, en door geen enkel ander materiaal. Materialen zijn niet slecht of goed, het is hoe je ze gebruikt. En Kurk dus niet in de bouw, de bulkvraag is te groot en alternatieven genoeg.
Probleem is je kan iemand natuurlijk niet kwalijk nemen als ie een keer kurk toepast. Zo iemand heeft niet het over zicht en ziet niet de consequenties als dat product 1 miljoen keer of 1 miljard keer wordt ingezet.
Eigenlijk zou je dus een autoriteit moeten hebben die globaal kijkt of een product toegelaten kan worden: Als het product indien aangeschaft door iedereen in de wereld de systeemcapaciteit ver te boven gaat, krijgt het geen vergunning om te produceren. Maar het zal nog wel even duren eer we een internationale ‘bullshit producten autoriteit’ hebben. Dus voorlopig zelf maar geen kurk meer toepassen, professioneel gezien.
PS: en voor wijndoppen zou je nog eens eens aparte analyse moeten maken, vergeleken met kunststof doppen of schroefdoppen. Of toch terug naar hervulbare flessen via het vat bij de wijnboer….
[1] wiki en https://geografie.nl/artikel/kurkwinning-en-kurkenproductie-in-spanje
[2] https://www.waschbaer.nl/magazin/materiaalkunde-kurk/
[3] Portugal which produces roughly half the world’s cork (310,00 tons from 2,150,000 hectares). https://www.portugalvisitor.com/portugal-culture/cork-in-portugal
[4] production proces (without impacts) :https://www.treehugger.com/cork-perfect-green-building-material-4857204
[5] wol:https://ronaldrovers.nl/schapen-en-wol-en-land-en-zo/
[6] aardappel: https://ronaldrovers.nl/eroi-en-landbeslag-van-aardappelteelt-een-pilot-12/
[7] boek Post Fossiel Leven: https://www.ribuilt.eu/product/post-fossiel-leven/
[8] landbegroting: https://ronaldrovers.nl/hoog-tijd-voor-jaarlijkse-land-begroting/
