Die vraag kreeg ik afgelopen jaar voorgelegd door Thomas van Belzen van Cobouw,[1], en dat zette mij aan het denken. Daarom nog eens wat uitgebreider op terug komen bij begin 2023.
De eerste reactie is natuurlijk: hoezo bouwen, dat kunnen we ons klimaattechnisch niet meer veroorloven, qua energie en grondstoffen inzet. Ons CO2 budget om onder de 1,5 graad te blijven is vrijwel op, binnen 2 jaar zijn we er door heen[2], en aangezien alles nog met fossiele energie gemaakt wordt, gaan we nog veel hoger uitkomen, als we productie in het algemeen niet sterk beperken., Zelfs zonnepanelen verhogen de CO2 uitstoot: Ze worden met fossiele energie gemaakt, en als we er steeds meer neerzetten voordat de vorige productie is gecompenseerd stijgen de CO2 emissies.[3] Niet bouwen dus, of zo min mogelijk. Dat kan onder andere door een beetje in te schuiven, het aantal m2 per persoon omlaag te brengen, met allerlei stimuleringsmaatregelen , en woningen te splitsen en zo meer.
Maar goed, dat was de vraag niet. Als we dan toch moeten bouwen, waar dan wel en waar niet.
Eerste reactie is: Je zou eigenlijk niet in Nederland moeten willen bouwen, wij wonen in een van de dichtstbevolkte landen ter wereld, en als er problemen komen in de distributie van energie en grondstoffen, en die komen er, kunnen we hier vrij weinig om onszelf te redden.
Als wij hier al zouden willen blijven bouwen, en tegelijk dus nog groeien (studenten, asielzoekers, kenniswerkers…) dan moeten we Nederland niet als land maar als metropool gaan zien. En dan is een zelfstandig bestaan niet langer houdbaar, dan worden geheel afhankelijk van import, en dat gaat niet werken natuurlijk. Van kennis kan je niet eten.
Kijk Lely zag al dat Nederland meer land nodig had om voedsel te verbouwen, de flevopolders zaten al ingetekend in zijn allereerste plan voor de Afsluitdijk. Dat heeft nog 50 jaar geduurd, eer daarmee werd begonnen. En in de eerste wereldoorlog werd heel duidelijk , ondanks neutraliteit, dat we het lastig kregen, alles op de bon, land werd onteigend en vee geslacht om land voor veevoeder vrij te maken. [4] En toen waren we nog maar met 6 miljoen.
Nu weer, we gaan land verliezen, oa door water problematiek , hernieuwbare materialen productie oa, en gaan dus in de problemen komen, zeker als de wereldhandel instort, wat al aan het gebeuren is. We gaan veel meer zelf binnen de grenzen moeten gaan oplossen, we hebben dus veel meer (achter-)land nodig, dat kan alleen door ons te verenigen, met bijv. Duitsland.
Maar goed , dat gaat niet gebeuren , stel we bouwen hier wel, wat dan? Dan in ieder geval niet onder NAP. Dat is de goden verzoeken natuurlijk, en je ziet het al voor je, de kosten die straks gemaakt moeten worden om die nieuwbouw ook weer droog te houden, of mensen te verkassen. Die lasten komen dan bij de mensen terecht die dan al wel hoog en droog wonen. (Een moratorium op nieuwbouw onder NAP zou mijn eerste actie als minister zijn…. )
Als er al gebouwd moet worden zal dat met zo min mogelijk impact moeten zijn, en dat levert al een eenvoudig criterium op: niet waar geheid moet worden. Fundering en zeker een zware betonpaalfundering is ongeveer de grootste bijdrage aan de impact van een gebouw. Dus als je dat kan vermijden is de eerste winst binnen. (Volg de Fixers! [5]) Je moet ook niet willen bouwen in gebieden waarvan je weet daar komen problemen van, zoals gebieden gevoelig voor black-outs van de elektriciteitsvoorziening. Anders moet je weer grote kosten en materiaal investeringen doen om dat weer overeind te houden. Afijn zo kan je nog wat meer criteria bedenken waar het niet handig is te bouwen.
Maar de vraag resteert dan waar wel?
Als eerste grof criterium natuurlijk, met enige marge ingebouwd, minstens 2 meter boven NAP. Dat is vaak ook gebied waar niet geheid hoeft te worden, dus dat schiet op.
Een tweede criterium is dat er op eenvoudige wijze warmte te leveren moet zijn, en dan bedoel ik met minimale energie en materiaal investeringen, dus dan zit je in de buurt van oppervlakte water, als meest voor de hand liggend. In een studie aantal jaar geleden genaamd “Grip op de Maas” [6] kwam naar voren dat de Maas 1 miljoen woningen van warmte kan voorzien, uiteraard als ze op geringe afstand liggen. Dat was zelfs goed voor het Maaswater, want dat wordt te warm en zou daarmee 1 graad afkoelen. Of bouw gelijk woningen die helemaal geen verwarming meer nodig hebben, zoals ze in Oostenrijk al doen. [projecten onder de naam 2226, zie 7]
Maar woningen bouwen is 1 ding, de impact van de woning valt in het niet bij de impact van de voorzieningen daarvoor nodig.
Dus plan nieuwbouw in de buurt van al bestaande voorzieningen, openbaar vervoer, winkels etc. Dat zal ongetwijfeld veel organisatievermogen vragen, zoals inbreiden, optoppen, en wat dies meer zij, maar dat is niet anders, zomaar wat hoogbouw neerplempen is het paard achter de wagen spannen: voor dichtheid is hoogbouw niet nodig zoals ik al eens eerder aantoonde [8], en het is bovendien bouwen met een hoge impact (en heipalen…)
Maar belangrijkste reden af te zien van hoogbouw is nog een ander handig criterium: als er een lift nodig is, niet bouwen. Liften uiteraard verhogen de investeringen enorm (en met investeringen bedoel ik in energie en materiaal), maar bovendien zitten bij te verwachten stroomuitval mensen opgesloten, of zoals in corona tijd, zijn ze onbruikbaar. En dan zie ik niet al die mensen steeds 20 verdiepingen op en af lopen. 4 a 5 lagen max. moet de norm zijn. Dan beschaduwen ze ook niet andere gebouwen, die zonne-energie willen inzetten.
Dus : zonder heipalen en zonder liften, als grove begrenzingen van de bouw.
Maar wellicht kan niet alles worden opgelost door inschuiven, en inbreiden, dan is er toch echte nieuwbouw nodig.
Bouw dan langs reeds bestaande wegen, precies, lintbebouwing. Want als er wegen aangelegd moeten worden dan is dat minstens een verdubbeling van de impact van de nieuwbouw . Dat wordt meestal niet toegerekend aan een gebouw maar is natuurlijk wel onderdeel daarvan: als er immers geen nieuwbouw was geweest was er ook geen weg naartoe nodig geweest (of andere infrastructuur zoals riolering). En het aantal benodigde m2 weg ontsluiting per m2 vloer, verdubbelt zo ongeveer de impact van die m2 vloer. [9]
Dus bouw dicht op bestaande wegen: lokale wegen provinciale wegen, met elektrisch vervoer verdwijnt stank en herrie, maar laat gelijk langs die wegen openbaar vervoer rijden.
Nog een mogelijk afgeleide optie is, dat als we toch dijken moeten gaan aanleggen om Nederland onder Nap af te zonderen van Nederland boven NAP, zie plaatje, doe dat dan op die bestaande wegen ring en maak daar dan gelijk een lang lint van dijkwoningen op,
Overbodig om nog te melden dat bouwen zelf uiteraard biobased moet, wie daar nu nog niet achter is leeft werkelijk in een bunker. ( van beton, precies 😉
Gelukkig nieuwjaar, en veel wijsheid voor 2023 gewenst!
PS 1 als het om landgebruik gaat, dan kijk ook eens naar golfterreinen: http://ronaldrovers.nl/golf-de-decadentie-in-ons-ruimtegebruik/
PS 2 Rob Roggema heeft ook een interessante visie op ruimtelijke ordening: vanaf ca min 15 : https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-publieke-tribune/70590/de-toekomst-van-ons-landschap-28-mei-2022
PS 3 : volg de Fixers…! [5]
PS 4: de 0 meter NAP fietsroute: https://www.komoot.nl/collection/1138454/fiets-door-waterrijk-nederland-langs-de-vloedlijn-lf9-nap-route
[1] Cobouw art: https://www.cobouw.nl/307820/de-ideale-bouwlocatie-van-ronald-rovers-bouw-langs-lokale-wegen
[2] CO2 budget: http://ronaldrovers.nl/een-co2-budget-limiet-voor-woningbouw/
[3] zonnepanelen: http://ronaldrovers.nl/zonnepanelen-ze-helpen-niet/
[4] WW1: http://ronaldrovers.nl/100-jaar-na-kolenplundering-en-aardappelopstanden/
[5] fixers: https://www.youtube.com/watch?v=KeAd2HV0tDM
[6] maas: https://debouwcampus.nl/trajecten/grip-op-de-maas
[7] 2226: http://ronaldrovers.nl/gebouw-zonder-verwarming-meer-materiaal-of-meer-installaties/ en de woningbouwversie: https://v-a-i.at/publikationen/baukulturgeschichten/20kw47eschbuehel.pdf
[8] hoogbouw: http://ronaldrovers.nl/hoogbouw-nergens-goed-voor/
[9] wegen: http://ronaldrovers.nl/exploring-sidewalks-impact-similar-to-housing/
