Al eind 19e eeuw zag Henri George, toen een zeer gerenommeerd denker en schrijver, het belang van Land. Hij zag dat als van vitaal belang, om iedereen een een basis te geven om van te leven. Maar zag vooral ook dat het verkocht of weggegeven werd door de overheid , waardoor het geconcentreerd werd bij enkelen, en gemonopoliseerd.[1] En zelfs al was land er toen nog in overvloed ( in de VS) , die monopolisten hielden het uit de markt, waardoor de prijs opliep. Bovendien gingen , en gaan, die eigenaren het land exploiteren, waardoor gewone burgers, die bij geboorte eigenlijk evenveel recht hebben op land en levensruimte, in de positie kwamen dat ze enerzijds geen land hadden, en anderzijds werden uitgebuit door de wel-landeigenaren, die substantiële delen van de opbrengst toe-eigenden zonder daarvoor een prestatie te leveren. En hij had een punt. Nu nog wordt er door velen gerouwd om het verlies van de Commons in Engeland, waarbij mensen land deelden en daarvan leefden. Dit staat overigens los van de inzet van techniek op het land. Het gaat vooral om het gedeelde recht op opbrengst van het land in welke vorm dan ook. En land is schaars, en wordt steeds schaarser. Marc Twain zag dat al, en bekend is zijn uitspraak: buy land, they dont make it anymore. Dat is de spijker op zijn kop. Maar we hebben dat land, als gemeenschap, uit handen gegeven. Er zijn slechts paar landen, waar die waarde en rechten (h)erkend worden. Zoals in Cuba, waar een van de fundamenten onder het beleid van de “ revolutie” is ingegeven door de constatering dat: ”dat geen enkel individu zich mag verrijken op basis van de arbeid die een ander hem levert”
Het was een reactie op die uitbuiting door grootgrondbezitters, waar George al voor waarschuwde. [2] En we zien vandaag de dag waar het toe leidt , als dat land niet goed wordt beheerd: landgrabbing door landen: het aankopen van grote stukken land in andere landen, om met de opbrengst daarvan het eigen land van voedsel te voorzien. [3] Omdat a) de bevolkingen groeien, en eigen land niet meer genoeg is en b) omdat de opbrengsten per hectare in eigen land teruglopen door droogte en andere klimaat effecten.
Nu wil het feit dat we er langzaam achter komen dat land in feite inderdaad ons belangrijkste bezit is: de wereldbevolking groeit en ook de zorgen hoe we dadelijk 10 miljard mensen moeten voeden. Fossiele brandstof blijkt desastreus voor ons klimaat en voor luchtkwaliteit, en het alternatief is vooral op het land te halen: velden met zonne panelen, biomassa als brandstof. En voor materialen hetzelfde: het is duidelijk dat we de energie voor de energie-intensieve mineralen en metalen niet meer kunnen opbrengen, ( fossiel niet, en ook niet met hernieuwbaar, want ook land-beslag) dus moeten we weer biobased materialen inzetten, die ook land-beslag vereisen, zoals hout en dadelijk engineered bamboe ( met in ieder geval een veel hogere opbrengst als hout voor constructief gebruik). De biobased economie. Dus land is ons kapitaal! Maar het is vooral in bezit van ‘enkelen’ . Niet van de mensen zelf die daarmee enige bestaanszekerheid kunnen creëren, of garanties voor de toekomst. Tot nu toe hebben we ons, als landloze mensen, tevreden kunnen stellen met wat geld, gebaseerd op eerst goud als standaard, en nadat we die loslieten werd het uitsluitend een papieren exercitie.
Het zijn de kleren van de keizer: gedrukt geld, zonder tegenwaarde, alleen omdat we erin ‘geloven’. En nu digitaal kapitaal, zoals bitcoins… Iemand achter een laptopje bedenkt : ik laat iedereen puzzeltjes maken, en dat noem ik geld, en vervolgens trapt iedereen erin… Het zijn echter slechts elektronen die her en der wat gegroepeerd worden… Maar dan heeft deze tekst die u leest nog een veel hogere intrinsieke waarde; want de elektronen zijn zo georganiseerd dat ze ook nog informatie bevatten en zichtbaar maken. Bitcoins zijn weliswaar gegroepeerde elektronen, een patroon van nullen en enen , maar geen enkele inhoudelijke waarde vertegenwoordigen. Niet fysisch in de natuur, niet sociaal als door mensen gewaardeerde functie. Je kan ze niet eten, zal ik maar zeggen. En er is ook geen tegenwaarde voor geformuleerd. Land zat niet eens in de economische modellen, dat is vooral kapitaal en arbeid. De arbeidsfactor wordt ook nog eens uitgefaseerd, via technologie en robots. En nu wordt ‘kapitaal’ enkele willekeurig georganiseerde elektronen. Hoe gek kan je mensen krijgen…? *
George had een punt, met zijn verband tussen land en arbeid. En neem van mij (.) aan, land is het echte kapitaal: om energie water, voedsel en materialen mee te genereren , om te ‘minen’ zo u wilt. Het Bitcoin ‘minen’ is slechts een e-sports game. Leuk, maar je hebt er niks aan. Bovendien kost het mega veel energie: een transactie wordt op een week energie voor een gezin geschat…. ( waarvoor weer land nodig is…) We gaan gokkend en spelend met de kleren van de keizer ten onder.
Het echte ‘minen’ gebeurt op land. Zoals George, Twain, en Castro al doorhadden: en ook Hundertwasser , de Oostenrijkse kunstenaar en later architect: Zijn werk werd geïnspireerd door de filosofie: ‘Het verticale is voor de mens, het horizontale voor de natuur’. En bracht het in de praktijk: hij ontwierp gebouwen die in het landschap opgaan, een foto van boven laat slechts natuur zien. [zie foto homepage en 4] Wat hij al filosoferend ontdekte, blijkt nu fysisch ook te kloppen: iedere m2 is goud waard, ook een dak. Dat we eeuwenlang als afwerend hebben vormgegeven, zelfs water werd genegeerd en zo snel mogelijk naar buiten gebracht en afgevoerd. Die tijd is voorbij: iedere m2 productief maken, wordt het motto.
Maar hoe groot is dat kapitaal dan, vraagt u zich af. In de top 5 landen is dat tussen de 1 a 2 ha per persoon, zoals in Kazachstan, Rusland, Canada, Australië en Argentinië. [5] In Nederland zit het per cap land zo rond de 2000 m2 pp. (0,2 ha pp) en het vruchtbare land rond 0,06 ha . Dat is niet zo heel veel, kan ik u verklappen. Om enige referentie te krijgen: Voor een vegetarisch dieet zou die 0,06 ha pp net voldoende zijn ( biologische teelt) . Dus dat zou kunnen: Nederland kan vegetarisch overleven. (maar denk ook nog aan energie, materiaal en dergelijke, waarvoor ook land nodig is).
De echte waarde is grond, en als je bij een verdeling mazzel hebt, dan met wat voorraden van het een of ander erop of erin. Of met een erfenis zogezegd, de al geïnvesteerde opbrengst van het land die nu deel van het sociaal kapitaal is geworden [x], zoals zoals een woning op dat stukje land. Want dan hoef je daar niet meer in te investeren, om onderdak te krijgen. Dat wil zeggen: geen land te offeren om hout te laten groeien ( denk aan Engelse kasteel dat een boomgaard had voor hout voor later onderhoud), of om een mijn te beginnen voor niet hernieuwbare grondstoffen.
Je kan land natuurlijk wel in grote stukken beheren, als dan de opbrengst maar aan de rechthebbenden toekomt, verdeeld naar rato. Coöperaties of commons zijn dan een mogelijke beheersvorm. Ik bedoel dan overigens niet alleen kaal land, maar ook een evenredig deel van bijvoorbeeld industrieterreinen. Hoe we dat precies moeten regelen is niet mijn specialisme, dat we wat moeten regelen is duidelijk. Nu is het financieel kapitaal in handen van enkelen [6] , die daarmee land opkopen en onttrekken aan het ‘vermogen’ van de gewone man, de Jan met de pet. De De “gewone nederlander” , waar zoveel over gesproken is, is feitelijk de uitgebuite Nederlander zonder toegang tot land, en dus verstoken van het ‘overlevingskapitaal’ van de toekomst. ( en dan zijn wij nog niet eens het slechtste af. Wie overigens het best af is is waarschijnlijk de Rus. Die hebben meestal wel een ruim stuk land ergens!)
Overigens neemt het ook af: Wat voor grondstoffen geldt geldt ook voor land: Hoe meer mensen hoe dunner de spoeling per persoon. Per persoon verliezen we dus kapitaal, niet eens door grootgrondbezitters, maar gewoon, door ons voort te planten. Geen wonder dus dat er overheden zijn die land buiten hun landgrenzen opkopen, om een zekere productie voor hun bewoners veilig te stellen. Zoals Twain al zei, ze maken het niet meer.
Geld en bitcoins? vergeet het maar,Het zijn de kleren van de keizer en op een gegeven moment zal de naakte waarheid het licht zien. ik zou in land investeren, en in dakoppervlak, om productie veilig te stellen. Maar mocht u te laat zijn, wellicht bieden de oceanen nog een ontsnappingsroute: die zijn nog niet verdeeld, en daar is ook het nodige te produceren. Dat gevecht voeren tot nu toe alleen de vissers, en die hebben daardoor weer de rol van grootzeebezitters. Dat gevecht ( on rechten ) loopt al en tijdje, maar er komen steeds meer grijpgrage handen bij, zoals voor zand, wind, en grondstoffen. Haast dus om een stukje te claimen, land is er al niet meer, en denk erom: ook oceaan maken ze niet meer…
* mocht u geïnteresseerd zijn: Robert Ayres heeft hier geweldige analyses op losgelaten, met ook grondstoffen en land als economische parameter, en kon daarmee dingen verklaren die de traditionele economie niet kon: wel taaie stof….:The Economic Growth Engine: How Energy and Work Drive Material Prosperity, Robert Ayres, Benjamin Warr, 2009 .
[1] Henri George, Our Land and Land Policy” 1871 and : Progress and Poverty, 1879,
http://www.henrygeorge.org/pdfs/PandP_Drake.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_George
[2] http://www.ronaldrovers.com/cuba-a-blueprint-for-the-future-12/
[3] Fred Pearce: The Land grabbers , 2013 https://www.penguinrandomhouse.com/books/216574/the-land-grabbers-by-fred-pearce/9780807003411/
[4] http://www.blumau.com/de/ankommen/architektur.html
[5] https://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.ARBL.HA.PC?end=2014&start=1961&year_high_desc=true
[6] An Economy For the 1%: How privilege and power in the economy drive extreme inequality and how this can be stopped OXFAM report 2016.
