Het was een interessante week, met veel nieuwe inzichten vanuit andere disciplines. Het begon met deelname aan een discussie panel over de Nederlandse bodem, georganiseerd door Rijkswaterstaat (RWS) als onderdeel van de jaarlijkse ‘bodembreed’ dag: De sessie had de focus op zand en grindwinning, en noopte mij de visie op zand en grind eens op een rij te zetten. Met zand en grind is in principe weinig mis: het zijn erosie produkten, en als zodanig onderdeel van een kringloop. Als je niet meer gebruikt als er jaarlijks bijkomt, is het prima materiaal. Ook de verwerking , wanneer als gewonnen produkt gebruikt, heeft weinig impact. De vraag gaat echter verder, in die zin dat het belangrijk is waarvoor het wordt gebruikt: als dat beton is, kan je de vervolgvraag stellen: moeten we wel zoveel beton gebruiken? Dat kan en moet een stuk minder, zeker als er alternatieven zijn, vooral in de bouw, met minder milieuimpact. Dan is uiteraard de behoefte aan grind en zand sowieso ook al een stuk minder.
Bovendien, als de winning niet de natuurlijke aangroei is ( wat er jaarlijks met rivieren meekomt als slijtage van bergen) , maar de voorraden die in miljoenen jaren zijn gevormd, kom je fysisch bij hetzelfde vraagstuk uit als andere voorraden die uitgeput raken, en vervelende neveneffecten hebben, zoals gas en olie, waardoor Groningen verzakt, of turf steken, waardoor half nederland onder zeeniveau ligt. Ontgraven heeft altijd gevolgen.
En , je zou het niet verwachten, maar zelfs zand voor beton is al schaars, en wordt internationaal illegaal verhandeld, er zijn al eilanden in Indonesië verdwenen door verzakking vanwege zandwinning op de oceaan bodem. Niet alle zand is namelijk voor beton bruikbaar, zie de documentaire van Delestrac, Sand Wars.[1]
In geval van grind en zand ontgravingen in Nederland creëren we echter ook grote wateroppervlaktes die steeds meer land onttrekken aan potentiële productie: terwijl we die m2 hard nodig gaan hebben, m2 land wordt namelijke de belangrijkste bron (lees produktiefactor) voor ons in de toekomst: om energie, materiaal en voedsel te genereren op een duurzame volhoudbare wijze: onderdeel van de biobased maatschappij. Of, zoals ik dat ook wel eerder positioneerde: de vegetarische maatschappij: Van voedsel tot vegetarisch bouwen. En dan zou het land waaronder zand en grind zit, beter gebruikt worden voor directe hernieuwbare produktie: Hout, of zelfs bamboe bijvoorbeeld, met een drie keer zo hoge opbrengst als hout per eenheid eindprodukt. De grond is en wordt daarmee veel waardevoller gebruikt, tot in lengte van dagen.
M2 land is het gemeenschappelijk kapitaal van onze toekomst, en ook de eenheid waarmee we verschillende functies moeten gaan vergelijken, als de eenheid waarmee de enige oneindige bron, zonne energie, omgezet kan worden in voedsel energie en materiaal . [2]
Het werd een levendige discussie , waarbij vooral domineerde dat we niet zonder zouden kunnen…
Malmo
Daarna naar Malmö, voor de Sustainable cities conferentie, om een discussiepanel te leiden. De conferentie is onderdeel van de SBE16 serie conferenties in aanloop naar de wereldconferentie volgend jaar in Hong Kong. Malmo is een van de steden in de wereld waar duurzaamheid hoog in het vaandel staat, en daar ook werk van maakt. En in brede zin. Malmö heeft zelfs de UN sustainable development goals geadopteerd en daar locale doelen aan verbonden.
Ik zat op het puntje van mijn stoel bij een key note van Guy Standing, die overtuigend het collectief bezit verdedigde tegenover het privatiseren van in feite al ons gemeenschappelijk bezit . Of het nou over land ging, of over wegen en pleinen die privaat beheerd worden, we verliezen steeds meer zeggenschap en zelfs ruimte om te protesteren, als een plein privaat is uitgebaat voor markten en dergelijke. Het was vrij duidelijk: Als private welvaart groeit, daalt collectieve welvaart. Een pleidooi voor terugkeer van de commons, zoals die vroeger standaard waren, en invoering van basisloon, beiden als voorwaarde voor en leidend tot een veel duurzamere ( volhoudbare) situatie. Ik moest gelijk weer aan zand en grind denken, hoe wij ons ‘gemeenschappelijk bezit’ beheren, en heb gelijk wat boeken aangeschaft om hier mee van te weten [3][4] . Waaronder The Precariat, waarin hij het gevaar van een nieuwe klasse mensen beschrijft die klem lopen in het privatiserende systeem. ( Later beschreven als de ironie van slachtoffers die als lastpakken van de maatschappij gezien worden.)
Een tweede keynote met met een sociale achtergrond was al even boeiend: over het gebruik van de openbare ruimte: In de openbare ruimte zijn we allemaal gelijk, zo stelde Gil Penalosa. Ik kende hem niet, maar zeer overtuigend met vele praktijkvoorbeelden. Hij is oprichter van de NGO 8-80 cities: “if you create a great city for an 8 year old and an 80 year old, you will create a successful city for all people.”[5] Ook hier weer het belang van het publieke domein.
Om tot slot weer uit te komen bij Rijkswaterstaat, die in Malmö de eerste prijs ontvingen voor “ sustainable and innovative procurement” . Zeer bijzonder: hun uitvraag betrof de aanleg van een energieneutrale snelweg! Alle impact tijdens de bouw en onderhoud gecompenseerd binnen het bouwterrein.[6] De energie dus, niet het zand. Het was een publieke organsiatie die hier de grenzen verlegde…. een terechte winnaar. Nu de autos nog die eroverheen rijden…
.
PS: the presentations by Standing and Penalosa are now online as video:
.
[2] de tool daarvoor is Maxergy, dat die vergelijkingen maakt op basis van Embodied Land: het landbeslag van een produkt, nodig om een kringloop gesloten te houden . www.maxergy.org
[3] GOVERNING THE COMMONS, The evolution of institutions for collective action, ELINOR OSTROM, http://wtf.tw/ref/ostrom_1990.pdf
[4] The Precariat , https://www.amazon.com/Precariat-New-Dangerous-Class/dp/1472536169
[5] http://www.880cities.org/index.php/gil-home
[6] Procurement of a 0-energy road construction..! By Rijkswaterstaat NL , winner procura award http://Www.Procuraplus.org/awards
