“Hout verwarmt je twee keer : een keer bij kappen en een keer bij verbranden” .Kwam hem laatst weer tegen, deze uitspraak van Thoreau, in een recensie over een boek over houthakkers.
Op zich een prachtige uitspraak: die getuigt van nuchterheid. En tegelijk: hout verbranden? Het gebeurt nog volop in de wereld, denk aan ontwikkelingslanden waar veelal gekookt wordt op hout, En ook nog op veel plaatsen inderdaad voor verwarming. Ook in onze westerse wereld zijn de houtpellet kachels, in moderne vorm, weer in opkomst. Blokken of pellets kant en klaar gekocht in de winkel. Zonder de inspanning van het zelf kappen natuurlijk. En waar ze vandaan komen, die houtpellets, hoe ze daar in die vorm beland zijn, is volledig buiten beeld. Als kinderen al niet meer weten, waar het voedsel vandaan komt, dat melk komt van een koe die in wei staat , dan zijn de houtblokken en pellets de volwassen variant : Het heeft jaren gegroeid op een kostbaar stukje land waar de natuur automatisch, zonder investering, zonne-energie heeft omgezet in bruikbaar materiaal. Voor uw huis, de zeepkist van uw kinderen, de tafel in de kamer, de telefoon palen in het landschap, Hout komt niet vanzelf voorbij in de doe-het-zelf handel…
In wezen vergeten we tegenwoordig het eerste deel van de uitspraak, en focussen uitsluitend op het tweede deel: het verbranden, als biomassa in centrales, als pellets in kachels. We focussen op “end of pipe” oplossingen, vooral om klimaat verandering tegen te gaan: we kijken naar broeikas gas emissies, of CO2 emissies, en hoe we die kunnen vervangen ( zelden hoe we die kunnen vermijden…) , van olie en gas naar biomassa wind en zon, maar wel nog dezelfde hoeveelheid energie….
Als het over verbranden gaat wordt meestal vergeten dat het ‘niet-verbranden’ , dus het gebruiken van hout , CO2 vast houdt, in plaats van weer vrij te laten. Als je het eerst 50 jaar als balk in een woning gebruikt, dan heeft het daarna nog steeds zijn verbrandingswaarde. Dit in tegenstelling tot alle niet biomassa materialen, zoals mineralen en metalen, de energie daar in gestoken is verloren, dwz niet meer terug te winnen.
Een veel gehoord argument om biomassa te verstoken is ook dat het dus niet zou bijdragen aan de CO2 uitstoot, want het is eerst zelf vastgelegd , dat is de essentie van biomassa. Maar het draagt natuurlijk wel bij, het was vastgelegd, en komt vrij bij verbranding, dus emissies. Net zoals met fossiele brandstoffen: het was vastgelegde CO2, en komt vrij bij verbranding. In wezen de meest effectieve manier van CO2 vastleggen , het zogeheten Carbon Capture and storage-CCS, is fossielle brandstoffen in de grond laten…
Het voordeel van hout was juist dat het voor langere tijd nog wat CO2 heeft vastgelegd, in ons huidige op CO2 uitstoot gebaseerde systeem. Dus waarom zou je die dan weer opstoken en vrijlaten?
Soms vind je daarvoor gehoor, maar dan volgt vaak een andere kromme redenering: als we het niet opstoken dan kunnen hout(vezels) , of vezels van andere biomassa, worden gebruikt om andere materialen te vervangen “te verduurzamen”, in beton bijvoorbeeld: er wordt daarmee CO2 vastgelegd , claimt dan de lobby. Onzin natuurlijk, die CO2 was al vastgelegd, ook al had je het niet in beton gestopt. Bovendien, waarom zou je het in beton stoppen om een wand te maken, als je het ook direct als wand had kunnen gebruiken…Zonder omweg, en zonder met conversiestappen en dus extra verliezen?
Maar dat van het eerste deel, dat van bos dat land en tijd nodig heeft om te groeien, blijft meestal buiten beeld . Maar kijk nog eens naar dat eerste deel , het kappen van dat bos: dat dateert van voor de fossiele revolutie, en wat daarachter zit is vooral , jawel, arbeid. Dat het je zou verwarmen zou een mooi uitgangspunt zijn ware het niet dat wij niets anders doen dan arbeid overbodig maken. Want die boskap gebeurt met machines. En dus meer energiegebruik, en meer CO2, En dan dus maar klagen dat het klimaat verandert, of dat we dik worden. Of dat er veel werkelozen komen. Of dat we energie tekort komen, en dus moeten we meer biomassa voor energie kweken om die brandstof door bio olie te vervangen…. enzovoort. Als we nou nog beiden zouden doen: bos beheren, met de hand kappen en dan oa voor verwarming gebruiken was er nog niet zoveel aan de hand.
Ik heb dat eens toegepast op mijn eigen tuin. Een aantal jaren geleden kocht ik van een lokale handelaar 1 m3 hout voor de haard die in voor en najaar alleen de woonkamer verwarmde. Eens in de paar jaar liet ik daarentegen de bomen in mijn tuin snoeien door een ander lokaal bedrijf die het hout afvoerde, en ging ik naar de fitness om mijn ‘overgewicht’ enigszins in de hand te houden. Tot ik me realiseerde dat dit nergens op sloeg: ik betaalde geld voor bomen-snoei, betaalde geld om weer gehakte houtblokken terug te kopen, en vervolgens nog eens geld om te kunnen trainen. De oplossing was simpel: snoei zelf die bomen, en maak daar zelf brandhout van. Drie vliegen in een klap . Niet dat ik het zo geweldig doe, en niet dat ik er altijd zin heb, maar in feite is het , in een variatie op my “home is my castle”: “mijn tuin is mijn fitnesscentrum”, alsmede mijn materiaal en brandstof voorziening… Het bespaart ook nog een hoop geld, waardoor ik minder uren per week hoef te ‘verdienen’…
Tsja, zegt u dan, maar dat is niet goed voor de (financiële) economie, dan hebben die tuinmannen geen arbeid, zitten in de bank en krijgen obesitas….worden dik… Onzin natuurlijk. Het idee is uiteraard dat we ook in professionele sectoren een dergelijke redenering zouden moeten volgen, meer arbeid dus ipv machines. Er zijn vele voorbeelden in de landbouw, waar ecologisch geboerd wordt met meer arbeid en met gelijke of meer opbrengst. [1] Dus de tuinmannen kunnen in “ de grote -landbouw-tuin” aan de slag. Waarom zouden we die arbeid overbodig willen maken? Dat is uitsluitend ingegeven door “werkgevers’, die minder gezeik aan hun kop hebben met minder personeel. Iedere staking leidt tot efficientieslag, want minder kans op volgende staking. En zo jagen de werkgevers elkaar op. Die willen dus arbeid als onzekere factor zoveel mogelijk uitschakelen. [2] ( in feite zijn werk gevers dus werk-nemers– ze nemen werk uit de markt)
Maar daar heeft de samenleving niets aan, en ook geen enkel belang bij, het belang is zelfs tegengesteld: nu betaalt de overheid voor automatisering, en tegelijk voor een werkgelegenheids programma. Hoe dom kan het zijn. Afijn, we hadden het over hout, en warmte … Maar in feite dus over arbeid. En arbeid verwarmt. Dus. Is “hartverwarmend” . Maar dan dus alleen opstoken, als het met de hand gekapt is… Dan klopt Thoreau zijn uitspraak weer.
[1] Michael Pollan, The omnivore’s dilemma, 2006 by The Penguin Press
[2] Jeremy Rifkin, The zero marginal cost society, 2014 ISBN: 978-1-137-27846-3