Er is enige discussie ontstaan naar aanleiding van mijn column in Cobouw 2 weken geleden:
https://www.cobouw.nl/bouwbreed/blog/2017/10/gasloos-nom-0-energie-nee-hybride-101253321
Een uitgebreide versie daarvan staat op deze blog van 9 okt. Daarop is van verschillende kanten gereageerd, zoals hier: https://bezoekers.buildingholland.nl/nieuws/20171025-factcheck-hybride En daarom hier nog wat achtergrond daarbij.
Waar gaat het nu in feite om? Om zo snel mogelijk zoveel mogelijk gas en CO2 te reduceren in de woningvoorraad , gebouwgebonden, en zonder rebound effect. Met de complete aanpak van een woning, zoals in vele 0-energie concepten, is veel voordeel te halen. ( waarbij ik het rebound effect in embodied energy even buiten beschouwing laat) . Maar dat gaat over 1 woning. Willen we meer dan 1 woning, dan is daar tijd voor nodig. En in die tijd gaan de niet-gerenoveerde woningen gewoon door met CO2 uitstoot. En dat bouwt op door de jaren. Het gaat er dus om snel een grote reductie te realiseren over de hele voorraad, om zo ten eerste de grootste druk van de ketel te halen, en ons bovendien tijd te verschaffen voor de volgende stappen . Want die zijn ook nodig, We moeten naar maximaal 1 ton CO2 per persoon per jaar. Maar dat moet ook nog eens heel snel, omdat er een plafond is aan de hoeveelheid CO2 die nog uitgestoten mag worden, willen we onder die 2 graden opwarming grens blijven. En dat is globaal 800 Gt CO2-eq ( ingaand 2016, inmiddels dus al minder , we hebben al een jaar erop zitten, zie actuele stand bij the Guardian: https://www.theguardian.com/environment/datablog/2017/jan/19/carbon-countdown-clock-how-much-of-the-worlds-carbon-budget-have-we-spent ).
Het gaat er dan ook niet om, om 1 op 1 een hybride woning met een 0-energie variant te vergelijken, zoals de Nom , maar om de effecten op voorraad niveau te vergelijken. En op voorraad niveau zit is het grootste effect niet in wat we wel doen, maar in wat we niet of later doen: de CO2 uitstoot van niet gerenoveerde panden. Die is maatgevend. In de tijd gezien.
De enige korte termijn optie, die latere stappen niet in de weg zit, en snel is te realiseren, is de Hybride variant, zoals in die column beschreven.
Ik heb het eens uitgewerkt in een tijd-grafiek, en daarbij de cijfers ( op woning niveau) gebruikt die ook door anderen gehanteerd worden, maar dan getransponeerd naar de geh
ele voorraad en in de tijd.
Dan krijg je voor gas het beeld in figuur 1. De rode lijn is het cumulatieve gasverbruik als we niks doen. De oranje lijn de effecten van de woning make over, als we er 100.000 per jaar kunnen realiseren, en de groene lijn de Hybride variant als die in 3 jaar wordt uitgerold. Duidelijk is dat we in de hybride variant al na 3 jaar een halvering hebben bereikt, die natuurlijk doorwerkt in alle jaren daarna.
De volgende stap is de CO2, want er is een verschuiving van gas naar elektra. Daarvoor stelde ik voor alle daken gelijk vol zonnepanelen te leggen.
Beide maatregelen, de Hybride warmtepomp en Zonnepanelen, grijpen verder niet in op het huishouden, en staan verdere maatregelen later niet in de weg.
Er is dan CO2 van de van het grid te betrekken elektriciteit ( alsof dat volledig is, alsmede gas voor de Hybride variant) . Daarnaast de zonnepanelen , die vormen in feite 1 grote centrale, die volgens het nationaal protocol onder Substitutie beginsel gewoon te rekenen zijn als niet gebruikte fossiel opgewekte stroom. Dat die panelen toevallig op daken van woningen liggen is in feite niet relevant. ( juridisch misschien, maar niet mbt CO2) .
En dan kom ik tot de volgende grafiek : wederom: rode lijn is de cumulatieve CO2 uitstoot als we niks doen, oranje met 0-energie renovaties als complete make over, 100.000 per jaar, en de groene lijn de Hybride variant in 3 jaar uitgerold.
Het verschil moge duidelijk zijn. Bovendien: met de hybride aanpak in de eerste drie jaar houdt het niet op, daarna gaan we natuurlijk door met iedere woning verder aanpakken, met gasloos en 0-energie als doel, dus die groene lijn buigt nog verder naar beneden bij aanvullende maatregelen. Om naar 1 ton CO2 per persoon te komen, zullen nog vele maatregelen nodig zijn. Een daarvan is in de koudste periode ( wanneer de ketel inschakelt) het verwarmde woonoppervlak te beperken tot de voornaamste leefruimte: waarom zou je voor die korte periode het hele huis gaan “herbouwen” ? Ook niet omdat je dan een grote claim legt op aanvullende CO2 uitstoot door Embodied energie, de energie geïnvesteerd in die materialen. Alle beetjes helpen om die 1 ton per capita te halen . En er zijn vele andere opties, die we dan nog kunnen toepassen. Dat dat nauw komt laat de stippellijn zien. Dat is het totaal wat we nog mogen uitstoten, en dan gerekend als volgt: maximaal 800 Gt wereldwijd, het eerlijk aandeel van Nederland ( naar inwoners,) is 2 Gt. Gerekend met het gegeven dat 20% van het energiegebruik van woningen komt, is dat maximaal 0,4 Gt voor woningen. Dat is niet aan tijd gebonden, dat is een absoluut getal, nu of later. Om daar onder te blijven moeten we snel heel veel doen op voorraad niveau . (want onder die 4Gt valt ook het huishoudelijk gebruik)
Natuurlijk zijn we er dus niet met die eerste hybride stap: De resterende (aard-)gasvraag moet ook nog naar 0. Bovendien, in de transitie naar een 100% hernieuwbare energie voorziening zijn ook nog de nodige aanpassingen vereist, onder ander voor het net. En 7 miljoen Warmtepompen produceren en installeren zal ook nog een hele klus zijn, maar als je ziet wat we in de jaren zestig konden met het uitrollen van gas en installeren van centrale verwarming, is het ophangen van een Warmtepomp een peulenschil.
En natuurlijk kunnen we over de details discussiëren. De spouwmuur isoleren is zinvol, dat is qua rebound effect in embodied energie te overzien. Maar het gaat over de grote lijn, van de hele voorraad in de tijd. En het moge duidelijk zijn, over de tijd gezien, is hybride de interessantste optie, voor de gehele voorraad. Die in ons voordeel gaat werken de komende decennia, wanneer we de volgende stappen introduceren.
De xls sheet is hier te vinden. (Zal hem proberen nog wat ’toonbaarder’ te maken… )
gas-co2-nom-hybride-v2e3-okt-2017-xls
nav discussie/vragen , dezelfde CO2 grafiek, maar nu duurt het 10 jaar om hybride uit te rollen (zonder ww correctie , die later boven is toegepast in xls file) :
