De samenleving staat voor een immens probleem, catastrofale klimaatverandering voorkomen, teneinde zichzelf te redden. Dat vergt een enorme omslag, keuzes in wat wel en niet meer kan, en ook nog eens zeer snel, we hebben maar een paar jaar om die keuzes te maken en te starten met toveren, om in 2050 klaar te zijn, en een CO2 neutrale samenleving te hebben gevestigd. Dat vergt uitfaseren van alle fossiele energie. En laat dat nu net zijn waar we 100% op draaien.
Welnu, die keuzes moeten gemaakt, daarvoor is al gekozen door 193 parlementen in Parijs in 2015. We zijn 4 jaar verder, en er is nog weinig essentieels gebeurd. Er is wat subsidie hier en daar, maar fundamentele keuzes zijn nog niet gemaakt, ze staan nog niet eens op de agenda, iedereen loopt er met een boog omheen, op enkele uitzonderingen na. Bewust, zoals Bhutan en Costa Rica, of onbewust zoals Cuba . Die laatste zit ongeveer op het welvaartsniveau dat globaal volhoudbaar is, niet omdat het klimaat-keuzes heeft gemaakt, maar omdat het weigerde zich te laten meezuigen in de imperialistische en kapitalistische groei wereld, met al zijn machtsafhankelijkheden. ( daarmee impliciet wel een keuze maakt voor klimaatneutraliteit). En China, dat hinkt op twee gedachten. Enerzijds enorme groei, om miljoenen uit de (financiële) armoede te trekken , anderzijds duurzaamheid, met fundamentele keuzes en enorme projecten. Die ook daadwerkelijk van de grond komen, alleen nog lang niet opwegen tegen de traditionele groei.
Als we naar democratieën kijken, dan zien we dat het daar voor geen meter lukt, fundamentele keuzes zijn nog niet gemaakt. Het vonnis in de Urgenda zaak maakt dat nogmaals duidelijk, Dat proces startte maar liefst 6 jaar geleden. Het blijkt dat democratieën niet in staat zijn om echte stappen te zetten. Zelfs de rechter wordt genegeerd. Wat er gehandhaafd moet worden bepaalt de politiek , de wetgevende macht, en die overziet het probleem niet. Bovendien, al zou dat wel zo zijn, een goed functionerende democratie is een veel te traag systeem om grote veranderingen aan te kunnen. Dat lukt alleen als ze carte blanche krijgen in tijden van rampen of oorlogsdreiging. Klimaat wordt ( door hen) vooralsnog niet als een grote dreiging gezien, blijkbaar. Dus moet het op de officiële manier: Opnemen in partijprogramma’s, hopen dat men gekozen wordt. Dan eindeloos onderhandelen omdat er voor meerderheden 3 partijen nodig zijn, en waar alles tegen elkaar wordt uitgeruild . Want de mens wil staat centraal, niet de natuur en wat die kan leveren.
En dat in een sfeer waarin fake informatie wordt verspreid, en halve verhalen (ook door journalisten) waardoor standpunten en wetenschappelijke feiten weer op lossen schroeven komen, en het schipperen weer van voren af aan begint.
Journalisten, die je wel een soort controlerende macht zou kunnen noemen, zijn op dit terrein over het algemeen ook slecht geïnformeerd. Ze lichten er een thema uit, en gaan dat dan geïsoleerd behandelen ( en evt. voor en tegenstanders aan het word laten). Bovendien hebben (de meeste) journalisten niet genoeg bagage om kritische vragen te stellen en pertinente onwaarheden door te prikken. Ook zij zitten gevangen in hetzelfde hype beeld. Zoals bijvoorbeeld de volledige focus op energie : terwijl alle energie-oplossingen de impact verschuiven naar grondstoffengebruik. De inzet van meer techniek en materiaal wordt dus zelden aan de kaak gesteld. Zelfs andersom, groei en meer-technologie denkers krijgen alle ruimte, want zorgen voor optimistische journalistieke verhalen. De controlerende macht faalt, omdat ze niet weet wat ze moet controleren.
Formeel hebben we als parlementaire democratie, een wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. De wetgevende macht weet niet welke keuzes ze moet maken, of durft dat niet. Als ze indirect en impliciet die wel gemaakt heeft, zoals mbt CO2 verdragen, dan negeert ze de handhavende macht, de rechter, als ze daar op gewezen wordt. De uitvoerende macht is machteloos, en dient de wetgevende te volgen, waardoor ze vreedzame extinction rebellion demonstranten arresteert en beboet, en boeren hun gang laat gaan. En de controlerende macht, doet er verslag van, en biedt een platform voor emoties, over iets wat niet over emoties gaat.
Wat dan? We willen natuurlijk niet direct in een dictatuur vervallen, die dat zo geregeld zou kunnen hebben, maar je weet op termijn niet hoe dat uitpakt, en bovendien: dan kieper je de controlerende macht ook overboord. De oplossing zal dus moeten komen van binnen het systeem, waarbij een mandaat ontstaat om snel en drastisch te handelen.
De oplossing zit in het maken van onderscheidt tussen twee zaken: de mensen, en wat die willen en kunnen, en wat die onderling allemaal willen regelen, en het systeem, de natuur ,de planeet, wat die bio-fysisch maximaal aan kan, zonder op tilt te slaan Tot nu toe, zo blijkt uit vele literatuur, heeft de mens zich de laatste 2000 jaar zelf centraal gesteld, en aangenomen dat de natuur er slechts was om hem of haar van dienst te zijn. Zelfs vastgelegd in een verklaring van de rechten van de mens. Vandaar dat wij bijvoorbeeld per jaar miljarden besteden om op te eten, ook al hebben we geen honger. Of aan nieuw meubilair, terwijl we al meubilair hadden. Et cetera. Dat gaat dus niet langer, zo laten de signalen in de natuur zien, waarbij we door drinkwater voorraden heen raken, erts concentraties steeds dunner worden, voedselgronden uitgeput raken, en het klimaat op tilt slaat, wat ons de kop kan kosten.
We moeten dus eerst de grenzen vaststellen waarbinnen de samenleving kan opereren, voordat we die mens daar weer op loslaten om via politiek zoveel mogelijk wensen gehonoreerd te krijgen. En dan dus wel binnen die grenzen, Als die helder zijn aangegeven, dan behoeft dat ook geen politieke discussie meer.
Het Urgenda vonnis is oa gebaseerd op een verklaring van de rechten van de mens. Het recht om beschermd te worden. Maar dat recht , zo is nu aangetoond, leidt ook tot plichten van de mens: de plicht om binnen planetaire grenzen te blijven. Het is tijd dat dat ook een plek krijgt in de politieke en juridische constellatie. Zeg maar een verklaring van de plichten van de mens. Om binnen die grenzen te blijven.
Ofwel de Trias Politica , die slechts rekening houdt met wat mensen onderling willen regelen, en hoe ze elkaar daar op aanspreken, moet dus uitgebreid cq aangevuld worden: naast de wetgevende, de uitvoerden en de handhavende macht , moet er een begrenzende macht komen. Een macht die kaders aangeeft, de harde grenzen waarbinnen de politiek keuzes kan maken. Iest dat Montesqieu destijds niet kon voorzien, maar vandaag de dag ongetwijfeld zou hebben toegevoegd.
Denk aan stikstof, waarbij het nu na jaren en jaren van traineren en soebatten lijkt door te dringen : dat de wetenschap serieus genomen wordt, alsmede de politieke afspraken daarover , en er dus harde grenzen zijn: als je hier meer wil, prima, dan moet je daar wat laten. Al zijn er nog geluiden om dan de natuur maar geheel af te schaffen, hier en daar. Een beter voorbeeld van het schizofrene systeem is er niet.
Met CO2 is dat nog niet zover, daar wordt de rechter genegeerd. Maar de tijd om dit gevecht nog jaren te voeren is er niet meer. Daarom pleit ik voor een Tetra Politica, waarbij een vierde macht officieel wordt toegevoegd, de wetenschap: als begrenzende macht. Daarvoor moet dan de huidige wetenschappelijke adviesraden worden omgevormd tot een macht met afbakenende bevoegdheid. Bijvoorbeeld naar het model van het IPCC, maar dan op nationale schaal georganiseerd en geïntegreerd.
Die stelt dan harde grenzen vast waarbinnen de samenleving moet opereren, wat dan een bepaald welvaartsniveau oplevert dat in lengte van jaren is vol te houden, en niet op de pof allerlei voorraden uit te putten en het klimaat te veranderen. Natuurlijk zal over die grenzen ook veel discussie zijn. Maar dat staat dan los van het politieke gekrakeel, en geeft de politiek het mandaat, ongeacht partij of politieke kleur, om zaken daarbinnen te regelen.
Feitelijk is die begrenzende macht dezelfde als de wetgevende macht: met dit verschil dat de wetgevende macht de grenzen aan de maatschappij stelt waarbinnen samen geleefd wordt, de rechten, en de begrenzende macht grenzen stelt aan de fysieke omgeving waarbinnen te overleven valt, de plichten. Nu zijn die in een hand verenigd in feite, en kan de rechterlijke macht alleen ingrijpen als die wetgevende macht zelf grenzen heeft gesteld ( Urgenda vonnis, stikstof Raad van State). Maar het conflict in belangen is duidelijk: de grenzen van de een, meestal de fysieke, worden opgerekt ten gunste van de ander, de maatschappelijke drang. Als hetzelfde instituut die afweging moet maken is de neiging de maatschappij te bevoordelen, dat is immers de kiezer. Dat de harde wetenschap meestal het onderspit delft, is overigens geen wonder , als je beseft dat er vooral alfa’s in de 2e kamer zitten, haast geen beta’s: slechts 5 momenteel, waarvan slechts 1 bioloog en 1 natuurkundige. Van de 150! En die moeten het natuurlijk evenwicht bewaken tussen 148 anderen…
Alles in deze wereld is uiteindelijk een persoonlijke of politieke keuze. Maar er vanuit gaand dat wij onszelf niet willen ‘uitroeien’, kunnen wij dus ook besluiten zon 4e macht toe te voegen , omdat met fysieke grenzen niets valt te kiezen. Je zou het een oorlogsministerie kunnen noemen, maar dat veronderstelt tijdelijkheid. Dit gaat niet meer weg, we zitten aan de grenzen van het systeem aarde. En dus formeel in te bedden in de vorm van een 4e macht naar model van de 3e macht, een begrenzende macht naast de wetgevende macht. De een voor de mens, de ander voor het dragende natuurlijke systeem. Dat scheelt dan minstens 6 jaar, in reactietijd op de ‘vijand’….
* in feite, voor degenen die mijn boek gelezen hebben, is dit weer de R/P verhouding: Waarbij de wetgevende macht zich bezig houdt met de P, de mensen, en de begrenzende macht met de R de bronnen: De mensen-wensen versus de bronnen-grenzen, beiden met ene eigen kaderende macht.
