Wat is nu beter , vroeg een vriend, actief in de drankenwereld, recyclen van aluminium blikjes of recyclen van flesjes?
Geen van beide, zei ik direct: altijd hergebruiken en nooit aluminium. Milieucentraal meld bijvoorbeeld dat een statiegeld bierflesje 8x zo milieuvriendelijk is als een wegwerp flesje.
‘Ja maar’, begon mijn vriend de gebruikelijke ontkenning en verdediging van de eigen inschatting…
Hij is zeer milieubewust en had zelf al geëxperimenteerd met een teruglever-systeem en eigen flessen spoel installatie, maar dat was voor een kleine producent niet te doen. Bovendien, na wat discussie werd duidelijk dat het hier niet anders kon, tenminste op dit moment, het was altijd recyclen, want het was export , en flessen terug laten komen van overzee was niet opportuun.
Ok, dus eenmalig gebruik was in dit geval even onvermijdelijk, is de aanname. Ik dacht, dan nog zal het wel glas zijn , maar ik ga het uitzoeken. De voorkeur ging bij hem overigens uit naar blik, maar om andere redenen: blikverpakkingen nemen veel minder ruimte in , en het transport zou dan een stuk goedkoper zijn. Maar hij wilde toch wel eest weten of het milieutechnisch wel oké zou zijn.
Los daarvan, eerst maar eens de basis uitgezocht: de ‘embodied energie’ van beiden. Immers daar begint alles mee: de energie vergelijking. Alles wat er gebeurt in de wereld begint bij een energieconversie, en als het daar al niet klopt of ontspoort, heeft het kijken naar andere effecten weinig zin. Energie , gerelateerd aan materiaal, is op dit moment onze hoogste prioriteit , tenminste het vermijden of beperken ervan. Van welke soort ook, ook hernieuwbare energie: windmolens of zonnepanelen moeten immers ook geproduceerd worden en putten onze materiaal voorraad uit, hoe minder er nodig zijn hoe beter. Energie dus.
Ik vond een goede studie van een vergelijking tussen glas hergebruiken en glas recyclen, tbv van de wijn sector in Italie. [1]
Wat betreft hergebruik , er is een uitgebreid zuiveringsproces nodig , tenminste op industrieel niveau. Zelf thuis een fles hergebruiken vergt waarschijnlijk een stuk minder, aangezien dan van de fles de herkomst bekend is, en hergebruik soms beperkt kan worden tot even omspoelen. Maar industrieel is de herkomst onbekend en moeten alle risico’s uitgesloten worden, vanwege oa. aansprakelijkheid. En dat kost energie .
Maar het ging om recyclen. Wat ik niet had verwacht is dat voor het omsmelten bij recycling ook nog een zuiveringsstap nodig is, voor het weer de oven in gaat. Dat verhoogt de energievraag uiteraard.
Met deze studie, zie tabel (onderaan) , kom ik bij benadering tot de volgende cijfers:
recycling: 1 kWh per fles,
hergebruik: 0,36 kWh/fles
nieuw: 0,9 kWh per fles.
De 1 kWh geldt voor 1 cyclus in recycling. Uiteraard moet daar een deel van de oorspronkelijke embodied energie van een nieuwe fles bij worden opgeteld, die is immers niet in het niets verdwenen uit de keten door te recyclen. En bij recycling wordt altijd een deel nieuw glas toegevoegd. In dit geval 42,5 % ( al zijn er ook claims tot 80% gerecycled content en 20% nieuw).
Dan aluminium. Een stuk lastiger om daar juiste en betrouwbare cijfers van te vinden, al heb ik daar geen dagen aan besteed. Dit zijn cijfers bij benadering:
Een nieuw blikje weegt ca 20 gram, en met het algemene cijfer van 220 MJ./kg voor de primaire productie komt dat neer op 1,2 kWh per blikje.
Aluminium recyclen is nog steeds energie-intensief , weliswaar stukken minder, maar de energie daarvoor nodig is nog steeds in de orde van grootte van bijvoorbeeld nieuw staal produceren. Voor recycling van aluminium wordt aangenomen dat dat ongeveer 30 MJ /kg is, ofwel 0,17 kWh per blikje en recycling beurt excl. transport . Hergebruik van blikjes is hier niet mogelijk. Dus dit zijn de cijfers bij benadering:
nieuw: 1,2 kWh/blikje
recycled: 0,17 kWh/blikje
Om die vergelijking compleet te maken , is een beschouwing over de functionele eenheid in de tijd nodig: we nemen daarvoor 1 jaar. Waarin continue 100 blikjes of flesjes beschikbaar moeten zijn. Voor de omloop snelheid nemen we 6 weken (overgenomen van een algemeen gemiddelde voor statiegeld bierflessen) Van belang is dan natuurlijk ook de recycling graad. Als die niet 100 pct is, dan verliezen we bij iedere cyclus materiaal dat nieuw aangevuld moet worden.
Voor aluminium vinden we de volgende cijfers: er worden in de wereld per jaar 200 miljard blikjes van aluminium geproduceerd ( !) , waarvan er ongeveer 100 miljoen gerecycled worden. Dat is erg weinig, slechts 5 %. De cijfers liggen bijvoorbeeld in Europa aanzienlijk hoger. We nemen voor aluminium 75% aan, en voor glas dat een gevestigde recycling cultuur kent 90 %.
Bij 9 cycli is dan na 1 jaar van het aluminium nog 7,5% over, en bij glas 38,7% Echter bij iedere cyclus is dat bij beiden weer aangevuld met nieuw materiaal. Totaal komt dat neer, om 100 blikjes of flesjes in een recycling omloop te houden:
voor aluminium op ca 504 kWh.
Voor glas komt op ca 1051 kWh per 100 flesjes per jaar .
Dat is een duidelijk verschil in het voordeel van aluminium. Verrassend. Maar verklaarbaar uit het enorme verschil in gewicht: van 225 gram en 20 gram, dat is een factor 10. En ik kom berichten tegen dat het blikje zelfs naar 15 gram zou kunnen.
Dit is niet het hele verhaal overigens. Dit betreft alleen de embodied energie vergelijking. Er is ook nog zoiets als Circulaire energie, energie nodig om de voorraad grondstoffen te herstellen, de keten echt te sluiten. Die is voor Metalen erg hoog, en als we die meenemen (uitgerekend in Embodied Land via de MAXergy methode [2]) komt glas er in alle gevallen veel beter uit. Dat is echter nog niet erg gangbaar en laten we hier ven buiten beschouwing.
Ook ga ik hier verder niet in op andere aspecten, zoals waterverbruik, en het proces om aluminium te winnen uit bauxiet ertsen. Daar is ook het nodige over te doen.
Maar, op basis van deze grove energie analyse, in het geval dat recyclen de onvermijdelijke route is, komt aluminium er goed vanaf . Uiteraard wel even nagaan wat de recycle percentages zijn, van het land waarnaar geëxporteerd wordt, om de lokaal juiste vergelijking te kunnen maken.
Maar ik kan mijn vriend geruststellen, er is geen ‘blikschaamte’ nodig ( in dit geval).
Wat niet wegneemt dat we toch oplossingen moeten zoeken om eenmalig gebruik van materialen en producten volledig te vermijden, zelfs als ze gerecycled (kunnen) worden . Zo’n akkefietje heb aan de hand op mijn jaarlijkse zeezeiltocht met vrienden…. Daar is bier in blik de standaard… vergt weinig plek, en kan -per stuk- overal tussen weggestouwd worden, en ruimt lekker op als je ze na gebruik fijn knijpt voor in de afvalbak. Toen ik laatst met een krat bier aan boord verscheen, want glas en statiegeld voor hergebruik, was de boot te klein: hoe haalde ik het in mijn hoofd , waar moest ie -de schipper- met die krat naar toe, geen glas aan boord, etc etc. Ik sputterde nog: in geval van nood kunnen we flessenpost uitsturen, maar dat was alleen maar olie op het vuur.
Na een paar dagen zeilen begon het tij te keren, en konden we een akkoord bereiken: dat een zeil jacht standaard met een bierkrat-compartiment zou moeten worden uitgerust, dan zou het kunnen…
[1] Landi D., et all, Analyzing environmental sustainability of glass bottles reuse in an Italian wine consortium Procedia CIRP 80 (2019) 399–404
[2][2] Closing Cycles: Circular Energy, the missing link, July 2017, Conference: Exergy, LCA & Sustainability, ELCAS-5 , Nisyros, Greece
https://www.researchgate.net/publication/318318419_Closing_Cycles_Circular_Energy_the_missing_link
see also www.maxergy.org
