Ons grootste probleem is dat mensen , of de mensheid, geen of slechts beperkt grenzen in acht nemen, en die ook nog eens steeds willen verleggen.
En als je over grenzen begint dan gaat het al gauw over de vrijheid om zelf te mogen kiezen….
Tijdens Corona woedde die discussie ook nogal; de vrijheid van de mensen. Ja, daar valt wat voor te zeggen. Maar wat is vrijheid dan? In het boek “Het begin van Alles” [1] wordt daar uitgebreid op ingegaan, en ook hoe dat in de loop der tijd in verschillende culturen is gepraktiseerd.
In feite zijn er volgend die auteurs, en in foor hen onderzochte samenlevingen, een drietal elementen die essentieel zijn voor vrijheid: 1. de vrijheid weg te gaan en je ergens anders te vestigen (de wereld is van iedereen), 2. de vrijheid bevelen van anderen te negeren, en 3. de vrijheid om een volledig nieuwe maatschappelijke werkelijkheid te creëren.
Dat is interessant , en iets wat in vele inheemse gemeenschappen ook blijkbaar zo werkte, zoals bij enkele midden Amerikaanse culturen, Er waren geen wetten, en geen dwang. Er waren (groeps-) besluiten maar niemand kon je dwingen je daaraan te houden. Maar vrijwel iedereen deed dat wel, omdat het gewoon beter werkte in een gemeenschap. Of vertrok soms en vestigde zich ergens anders.
Dat ‘ergens anders’ vestigen hebben we binnen de EU wel min of meer geregeld ( als is dat in dit licht vreemd natuurlijk dat we dat wettelijk regelen), Die tweede is hier en nu lastiger, al werkte dat zon 50 jaar geleden en verder terug nog wel, voor een groot deel van de samenleving: de sociale controle was groot, en je bleef binnen de veelal ongeschreven wetten van de gemeenschap (en de kerk). Inmiddels zijn we terecht gekomen in een regelmaatschappij, alles wordt geregeld en vastgelegd wat wel mag en niet. Waarom we zoveel regelen, in wetten? Ben geen sociale wetenschapper, maar waarschijnlijk omdat de sociale controle is weg gevallen? Omdat alles veel meer geprivatiseerd, geïndividualiseerd is? Daarover een andere keer. Maar het loopt de spuigaten uit, in Australië ontdekte ik lang geleden alweer dat kinderen op driewielers verplicht een helmpje moesten dragen… Hoe ver gaan we hierin?
Het is natuurlijk wel zo dat in onze huidige maatschappij niet alles kan werken met ‘vrijheden’: zoals ik ook in een discussie tijdens corona naar voren bracht: wij hebben afgesproken, en zelfs bij wet vastgelegd dat het verplicht is rechts te rijden. Nu kan je dat volgens die definitie als ‘vrijheidsberoving’ beschouwen, want hoezo moet ik rechts rijden, ik wil links rijden, maar de puinhoop is niet te overzien natuurlijk. Nu zou iedereen er zich vrijwillig aan kunnen houden, maar beter lijkt me maar om dat inderdaad bij wet vast te leggen, anders levert dan zo nu en dan natuurlijk op zij minst oeverloze discussies zo niet ongelukken op.
En denk ook eens aan kinderen… als je niet duidelijk grenzen stelt, is het eind zoek en wordt het puinhoop…. Zoals menig ouder heeft ervaren. Al hoef je dat dan weer niet wettelijk vast te stellen, dat leer je snel genoeg als ouder.
Wat ontbreekt in dat lijstje vrijheden, is dat er ook een onvrijheid bestaat, die niets te maken heeft met wat mensen onderling afspreken maar een fysisch gegeven is: er zijn limieten aan wat de aarde kan leveren. Daar is geen discussie over: het is en blijft een eiland, er komt niets meer bij, aan ‘materiële’ zaken. Er er zijn dus grenzen aan wat eenieder zich in vrijheid kan ‘toe-eigenen’! Of beter: wat eenieder maximaal beschikbaar heeft, zodat we binnen de potentie van het systeem blijven, zonder het dus uit te putten ( ten koste dan dus van anderen). En dat is nu precies wat in onze over-gereguleerde maatschappij nou juist niet geregeld is!
Een Korte termijn regering en een Lange termijn regering.
Want er zijn klimaat en milieuproblemen genoeg maar waarom lossen de regeringen die dan ook niet op? Ze schuiven alles voor zich uit, of hopen dat de markt het zal oplossen? Ze durven niet kiezen, durven geen grenzen stellen, geen beslissingen nemen. Een groot deel van het probleem is, lijkt mij , dat ze geen lange termijn visie hebben, oa. omdat ze zelf maar voor korte termijn gekozen zijn, en daarna weer gekozen willen worden. (Of na hun politieke bezigheden een baantje bij die vrije korte termijn handel ambiëren.) Zo wordt het dus nooit wat met lange termijn beleid, zeker niet zolang we geen partij met een absolute meerderheid hebben.
Dus dat moeten we oplossen. Eerder al stelde ik voor naast de trias Politica een 4e macht in te stellen, de beperkende macht, een Tetra Politica. [2] Maar ja, rechtstreeks beperken, dat gaat weerstand oproepen. Al is dat beperken wel direct gerelateerd aan grenzen, aan harde limieten. Je kan ze negeren, maar dan roep je de ellende over je af. zoveel is wel duidelijk. Net zoiets als links willen rijden. ( hier althans…).
Maar wat dan: dan moeten we dus toch op een of andere manier lange termijn beleid creëren en garanderen, zodat die onvrijheid ook vorm krijgt.
Er is wellicht een andere meer haalbare oplossing. En dan bedoel ik niet de vrijheid van activisme als extinction rebellion, al kan die nodig zijn, om iets in gang te zetten, maar de weg naar een andere staatsinrichting. Eentje die wellicht niet eens onhaalbaar zou kunnen zijn (ik ben optimist) En dat is zeg maar democratie 2.0: het voorstel is om te gaan werken met 2 ( gekozen!) regeringen in plaats van 1! Een eerste regering voor de korte termijn, zeg maar de huidige werking van de democratie. Maar daar zetten we een tweede regering naast, eentje die zich uitsluitend bezig houdt met de lange termijn: die maakt plannen, voor laten we zeggen 10-100 jaar voorruit . En dat is dan te beschouwen als de input voor de korte termijn regering, om daar mee rekening te houden, om binnen die grenzen te opereren. De LT regering mag niks beslissen voor vandaag, mag alleen de einddoelen aangeven voor over 10, 20 of 50 jaar. En die wettelijk vast leggen.
Die LT regering maakt bijvoorbeeld een plan voor een tot in verre toekomst houdbare land inrichting, en de KT regering maakt iedere jaar een land-begroting, om dat gradueel te realiseren en op koers te houden. ( dus niet in geld, als een land-s-begroting, maar in landgebruik! Daarover gaat mijn nieuwe boek….[3]) En die korte termijn regering mag dus alles in vrijheid kiezen, binnen die grenzen …
Ja maar, hoor ik enkelen denken, dat zijn dezelfde mensen of partijen in die twee regeringen, dat wordt een handje klap van jewelste, en leidt alleen maar weer tot compromissen, die niet echt iets oplossen. Maar let op: Je krijgt maar 1 stem, en mag dus maar voor een van de twee kiezen. Bovendien maken we een onderscheidt naar leeftijd wie welke regering mag kiezen: Het ligt immers voor de hand om de jeugd voor de Lange termijn regering te laten kiezen: Zeg tot 30 jaar heb je alleen kiesrecht voor de LT regering: jouw toekomst en die van je kinderen. En na je dertigste mag je kiezen, voor welke van de twee je gaat, kiezen voor de korte of lange termijn regering.
Het is wellicht nog wel vrij eenvoudig te realiseren ook: we hebben al een Eerste Kamer, waarvan we ons regelmatig van af afvragen of die wel nodig is of relevant. Het is twee keer van hetzelfde en niet eens direct gekozen. Als we die Eerste Kamer nu omvormen tot LT regering, of LT commissie: in die zin dat zij voortaan rechtstreeks gekozen gaan worden en zich uitsluitend bezig mogen houden met het vast stellen van die lange termijn doelen….
Of het werkt weet ik niet maar het is in ieder geval mijn inzet op die derde vrijheid, het recht te proberen een maatschappelijke omwenteling te creëren….
[1] Het begin van alles Een nieuwe geschiedenis van de mensheid , David Graeber , 2022, isbn 9789493213265
[2] 4e macht: https://ronaldrovers.nl/urgenda-vonnis-toont-aan-er-is-een-4e-macht-nodig-een-tetra-politica/
[3] alhier in te zien en te bestellen: https://www.ribuilt.eu/product/post-fossiel-leven/
