Dus ik ging naar Eigg, in Schotland. Ik had er al over gehoord, en ook geschreven op basis van op afstand verzamelde informatie. Maar ik wilde weten wat er echt achter stak, en waarom dat hier was gelukt. Ze hebben daar namelijk, op dat eiland voor de Schotse westkust, hun eigen elektriciteits-netwerkje, geheel los van het vasteland. Het draait op wat kleine windturbines, wat zonnepanelen en wat waterkracht. Dus hoe doen ze dat daar, in Schotland, waar het altijd regent, toch?
Ik heb wel geluk: op het moment dat de ferry aanlegt, breekt de zon door, en zal daar alle drie dagen schijnen terwijl ik op het eiland verblijf. En dat na een zeer natte zomer op het eiland…
Wel mooi idee, dat je op een eiland zit, en dat dat geheel niet gekoppeld is met rest van de wereld, qua elektriciteit dan. Dat het allemaal moet komen van organisatie op het eiland zelf. De wereld is ook een eiland , we kunnen er niet vanaf en moeten het samen oplossen. En hier zou ik dat ervaren , in het klein dan wel.
Bij aankomst tref ik zo ongeveer de hele gemeenschap: er wonen slechts 100 mensen, en de aankomst van de veerboot (1x per dag) is het moment om naar de steiger te komen, voor het ophalen goederen, post of inkopen, en vooral uitwisselen van nieuwtjes. Het is ook de enige plek waar je wat kan eten of drinken, ik zal er dan ook regelmatig ‘aanleggen’. Vanwege de contacten, natuurlijk.
Al waren de eerste al gelegd zo begreep ik van de dame die mij een klein huisje verhuurde. Ze had de door mij opgegeven reden voor het bezoek gelijk omgezet in daden: s’middags was een gesprek geregeld met de vrouw , samen met wijlen haar man, verantwoordelijk voor de start van het project destijds.
Na ons te hebben geïnstalleerd in een “tiny house” op de heuvel, (maar met terras in de zon) , eerst eens wat rond gekeken. Schapen hier en daar, vooral half verharde wegen, of beter paden, en, zoals s’avonds bleek, geen enkele lantaarnpaal op het eiland te vinden! Heerlijk die duisternis.
Terug bij de haven om wat inkopen te doen, treffen wij de vrouw, Christine Booth, waarmee we later een afspraak hebben. Maar het contact is dus al gelegd en het gesprek begint gelijk en zal de eerste uren niet meer stil vallen…
Het begin van de elektrificatie kan gezien worden als de familie Booth er een woning koopt, die nogal veel opknapwerk vergt, en elektrisch gereedschap is dan handig. Dus zij besluiten eerst te investeren in een kleine windturbine naast hun huis, met wat accu’s . Maar als later de buurvrouw zwanger is en een kind krijgt, en elektrisch in de problemen komt, dat wil zeggen, teveel diesel nodig heeft wat ook weer kostbaar is, besluiten ze het systeem naar de buren door te trekken.
Wanneer dan later de ideeën over een gezamenlijk elektriciteitsnet aan bod komen, is er al een zekere onbekendheid en wantrouwen op het eiland overwonnen.
Die discussie over een eigen energienet kon ontstaan , omdat een tiental jaar eerder het hele eiland is overgenomen door de bewoners: gekocht, met hulp van wat overheidsfondsen, van een klassieke Engelse Landlord. [1] En daardoor kunnen ze als bewoners gezamenlijk aan de slag om een aantal problemen aan te pakken. Een van de eerste is dan : de dieselgeneratoren , daar ergerde zich eigenlijk iedereen aan.
De plannen voor een eigen energienet leken op zekere moment rond, maar dan komt de praktijk… Goed plan, tot bleek dat eigenlijk geen enkel huis aan de basis electriciteits-voorwaarden voldeed. Iedereen had maar wat aangeklooid, met elektra, onbeveiligd en snoertjes van allerlei snit, tot aan dunne beldraad aan toe. Via een elektricien van het vasteland die iemand lokaal opleidde om alle aansluitingen aan te passen is dat opgelost, en 6 maanden later goedgekeurd. En zo waren er talloze kleine en grotere problemen die uit de weg moesten worden geruimd. Zoals het ingraven van kabels, waar de hele gemeenschap aan meewerkte. Om een lang verhaal kort te houden: Uiteindelijk zijn het 4 windturbines van 6 kW, drie kleine waterkracht generatoren en een veld met zonnepanelen geworden, die samen met accu’s voor opslag en een backup generator het eiland elektriciteitsnet vormend . De accu’s zijn voldoende voor 24 uur eiland voorziening. Er zijn ook momenten dat er teveel energie is. Daarvoor zijn de de kerk, de gemeenschapshal en een schooltje aangesloten, die op dat moment verwarmd worden. En dat gaat grote delen van de winter zelfs prima, wanneer er vooral een windoverschot is. En dat allemaal ‘gratis’ want de hele gemeenschap profiteert. De aansluitingen thuis zijn overigens niet gratis. Iedereen heeft een meter waarop hij zijn verbruik kan bijhouden, en koopt steeds een bepaalde hoeveelheid energie, voor 10 of 20 pond. Wat er voor zorgt dat iedereen zich bewust is van zijn gebruik. Maximaal wordt er 5 kW geleverd. Ga je er overheen, dat schakelt de installatie af. Dan moet je het elektriciteitsteam bellen om je weer aan et sluiten, kosten: 20 Pond. Het gebeurt zelden dat mensen dat nog overkomt…
Dat net was er uiteindelijk, maar hoe kreeg je ze nu van de dieselgeneratoren af die ze nog steeds hadden? Iedereen was het wel eens over dat gezamenlijke elektriciteitsnet, maar dan nog, ze moesten ze natuurlijk niet méér gaan gebruiken. Besloten werd dat het niet toegestaan was de dieselgenerator aan het net te verbinden. Daar was de boel niet op berekend. Dus of het een of het ander. In het begin werd dan nog wel geschakeld tussen de systemen, maar na het eerste jaar werden ze amper nog gebruikt, omdat het basis-net goed functioneerde. Nu 10-12 jaar later, hebben de meesten zelfs hun dieselgenerator verkocht.
De twee grootste problemen waren in feite geld en mankracht . Met destijds 80 mensen op het eiland is lang niet alle kennis en kunde voorhanden. Zoals de al genoemde elektricien (net zo min overigens als een dokter.) Veel moet dus worden ingehuurd van het vasteland. Dat is kostbaar, en er is dus veel pragmatisme nodig. Zo was er het probleem van het schakelen tussen de bronnen, zon wind en water. Het bedrijf dat de installaties aanlegde kon dat ook regelen. “Hoe gaan jullie dat doen?” was de vraag.: “Wel, er zijn 9 opties, die gaan we doorrekenen met de parameters van het eiland”. Kosten: 100.000 Euro, nog zonder de kosten van het testen. Dat kon dus niet want dan zouden er minder zonnepanelen kunnen worden geïnstalleerd. Dus de echtgenoot van Christine Booth, de grote motor achter het geheel, ging er een weekend voor zitten, bestudeerde de opties, en gaf de maandag erop door welke het zou worden…. Dat was een beetje een gok maar die pakte goed uit. Pragmatisme, gewoon doen of beginnen , is het motto. Dat ik al eerder kende van van andere projecten: van Jaime Lerner , Burgemeester in Curitiba, Brazilië, die zijn stad compleet ombouwde, en van Peter Vadasz , burgemeester in Gussing Oostenrijk, die zijn stadje geheel op lokaal opgewekte hernieuwbare energie liet draaien.
Maar dan nog, waarom is het eigenlijk gelukt, daar in Eigg, om zo’n gemeenschappelijk hernieuwbaar elektriciteitsnet aan te leggen? Eigenlijk is dat het beste verwoord door een jongetje, dat op de vraag van de Kerstman wat hij het liefste wilde antwoordde: elektriciteit: Het was er in feite niet. Die generatoren draaiden niet de hele dag, en vielen ook vaak uit. Een diepvriezer kon er niet op werken bijvoorbeeld (ijsjes….) , terwijl ze voor voedsel afhankelijk waren wat er af en toe van het vasteland kwam. Ook een mobiele telefoon net was er niet, wat toen al sterk in opkomst was. Laat staan internet. Door een betrouwbare 24 uurs elektriciteitsvoorziening kon dat er wel komen. De conclusie is dan ook , dat door de aanleg van een hernieuwbare energie elektriciteitsnet iedereen in Eigg er in feite op vooruit ging! De wet van de stimulerende achterstand noem ik het maar Dit in tegenstelling tot mensen in gemeenschappen op het vaste land, die zullen een stapje terug moeten doen. Want Eigg is er dan wel op voorruit gegaan met hun eigen elektriciteitsnet, maar daar kan kan lang nog niet alles zoals dat op het vasteland gebeurd: er zijn nog perioden van beperkte elektriciteit, en dan wordt iedereen verzocht slechts het hoognodige te doen. Wat helpt is dat er bij de haven een ‘ stoplicht “ hangt: groen houdt in dat het net normaal functioneert normaal, rood is het signaal dat iedereen geacht wordt zijn energiegebruik te beperken. In de praktijk gaat dat prima, de backup dieselgeneratoren komen zeer beperkt in actie, het systeem haalt een ‘uptime’ van minimaal 95%.
volgende keer: Eigg en elektrische autos, hout oogsten, en een klimaatstaking…
[1] http://ronaldrovers.nl/the-eigg-of-scotland-sharing-society-2-0/
