Ik verbaas me wel vaker over de hoeveelheid lampen in de gebouwde omgeving, die lijkt alleen maar te groeien. Iedereen denkt alles te moeten verlichten. Opritten, trappen, tuinen, je kan het zo gek niet verzinnen of er moet een lampje op. Dat is begonnen met spaar lampen. Het averechts effect zo lieten onderzoeken destijds zien, is dat spaarlampen voor een verhoging van het aantal lichtpunten zorgde. Men dacht dat dat met spaarlampen minder een probleem zou zijn. Dat is het rebound effect. Dat zie je overal terug: als wij energie besparen, houden we geld over, en dat moet rollen dus investeren we of kopen we iets anders. Zolang we met het huidig geld systeem werken, helpt het geen moer wat we doen. En denk aan al het geld dat tijdens corona is opgepot, ik hou mijn hart vast… Maar goed, licht en lichtmasten zou ik het over hebben.
Nu met LED explodeert aantal lichtpunten helemaal. Ook op stadsniveau. Zo verbaas ik me regelmatig over het aantal lantaarnpalen Langs straten en wegen. Als je er op gaat letten staan er enorm veel. Voor Nederland vond ik een studie dat er zon 3 a 4 miljoen staan: 1 op elke 5 Nederlanders….! [1] Amsterdam alleen al heeft er 240.000…![2]
En de elektriciteit wordt geschat op 1,5% van ons totale verbruik. [3] Dat had ik hoger ingeschat, maar kan natuurlijk stuk minder. Dat zal het ongetwijfeld nu wel gebeuren, met ook verbeteringen in de lampen voor lantaarnpalen. Maar dat laat onverlet dat er ook een enorme impact van de palen is, van de lichtmasten. Immers wereldwijd kom ik dan , extrapolerend vanuit Nederland , en rekenen voor de helft van wereldbevolking , tot minimaal 600 miljoen lantaarnpalen!
Dus iedere kilo materiaal die hierop bespaard kan worden heeft een enorm effect. En ook de materiaalkeus zelf uiteraard: als je voor aluminium lichtmasten kiest, heb je dus 600 miljoen keer een enorm veel grotere materiaal impact als enig ander alternatief.
Dat hebben we een tijdje geleden eens uitgerekend, Wat is nu de impact , van een mast van verschillende materialen . En dan wel de totale berekening waarbij de kringloop gesloten wordt, dus inclusief regeneratie van de grondstoffen voorraad. Ofwel het exergy verlies in het systeem uitgedrukt in Embodied Land. Het was een pilot voor RWS om de effecten met MAXergy en Embodied land berekeningen te onderzoeken.[4]
Gekeken is naar lichtmasten van aluminium, staal, composiet , hout en bamboe. (alleen de mast)
En gerekend is met het directe landgebruik, naar de embodied energie voor het bewerken, en naar de circulaire energie, de energie om de voorraad grondstoffen te herstellen. In geval van hout en bamboe is dat laatste uiteraard direct landgebruik, in geval van de ander materialen indirect landgebruik: hoeveel energie is er nodig om het betreffende materiaal uit de achtergrond terug te winnen, om het weer in geconcentreerde vorm beschikbaar te krijgen. En die energie weer teruggerekend naar benodigd land gebruik ( als zonne energie) .
Voor de meeste metalen is die referentieachtergrond om voorraden te herstellen de metaalionen opgelost in de oceaan, de plek waar uiteindelijk alle verweerde , uitgeloogde, restanten in terecht komen via uitloging en grondwatertransport. De oceaan geldt dan als de referentie omgeving, de toestand met de laagste kwaliteit cq de hoogste entropie binnen het ( verder gesloten ) systeem. Denk in dat verband ook aan het plastic in de oceaan, dat veel zichtbaarder is maar eenzelfde soort proces doorloopt. En het eruit halen kost enorm veel energie.
En die berekening levert het volgende plaatje op: Voor aluminium is 3320 m2 land nodig, voor metaal 1640, voor composiet 123 . En hout en bamboe vereisen niet verrassend de minste m2: Met resp. 30 en 16,5 m2. Aanzienlijke verschillen, en reden om ook bij zoiets eenvoudigs als een lantaarnpaal, goed na te denken over de keuze van het materiaal en impact. Het gaat nl niet over 1 paal, maar over miljoenen palen.
Zoals ik me al vaker realiseerde, we hadden het kunnen weten, als we , nu we van fossiel af willen, kijken naar de toepassingen van voor dat we fossiel gingen gebruiken: destijds werden masten ook vooral van hout gemaakt, de eerste palen waren voor communiceren met een telegraaf , later voor telefonie, trouwens nog tot laat in de twintigste eeuw. En in sommige landen zie je nog steeds het gebruik van houten palen. Dat lijkt de meest effectieve methode, zo zonder fossiele brandstoffen.
Los daarvan is een centrale vraag natuurlijk: zijn er wel zoveel palen nodig? Nog even afgezien van het aantal lichtpunten, maar moet alles wel op een paal gemonteerd? Natuurlijk niet. Er zijn nog plekken waar straat lantaarns gewoon aan de gevels van gebouwen geschroefd zijn. Wat vroeger ook de eerste optie was. En de meest effectieve manier is natuurlijk aan een kabel over de weg. Dat dat niet vaker gebeurt is onbegrijpelijk. Dat kan ook helpen in de reduceren van de bekabeling, want als we dat gewoon aftakken van de woning of gebouw aansluiting, met een metertje ertussen, scheelt dat weer aanzienlijk in kabel materiaal natuurlijk.
PENTAX Image
Of nog wat verder doordenkend: : zorg dat een stuk stoep en verlichting van de weg als verplichting bij de woning gaan horen: dat de eigenaars van de woning daar zelf verantwoordelijk voor zijn. Per slot van rekening ligt die weg daar alleen omdat zij toegang tot hun huis nodig hebben. (op buurtniveau). Wellicht dat dan beheer en onderhoud er anders uit gaat zien, met dus bijv een kabel hoog over de weg en een sensor om energie te besparen. Veel goedkoper en ook veel materiaal effectiever.
Er is nog veel te verbeteren. Zo ook langs een pad waar ik regelmatig fiets: daar staan aparte palen voor de weg en voor het fietspad: hadden ze die lampen nou niet aan weerszijden van een en dezelfde paal kunnen monteren? Dat scheelt de helft aan palen voor dat stuk weg! En 50 % minder kans dat als ik s’nachts uit de stad terugkom, ik een paal op mijn weg vindt…
Als die trouwens van hout zou zijn, scheelt dat ook alweer in de impact, van de klap in dit geval…
[1] in NL: 3-4 miljoen
https://www.recyclingmagazine.nl/algemeen/hoeveel-lantaarnpalen-er-nederland/28936/
[2] via https://data.overheid.nl/dataset/ovl-amsterdam
naar https://ckan.dataplatform.nl/dataset/ovl-amsterdam
[3] ca 1,5 % energiegebruik
ECN https://nl.wikipedia.org/wiki/Straatverlichting
[4] voor wie wat meer achtergrond wil weten: het rapport lichtmasten ( in Dutch) : http://www.maxergy.org/wp-content/uploads/2021/05/RiBuilT-2018-01-lichtmasten-EL-RWS.pdf
[4] https://obsurv.nl/valt-er-op-verlichting-flink-te-besparen-niet/
