Regelmatig hoor ik van collega’s dat ze gefrustreerd raken, in discussies over materiaalkeuze’s. De argumenten zijn vaak oneigenlijk, maar hoe weerleg je ze, ofwel: Hoe win je een discussie over materiaal?
Het kan een groot verschil maken , mbt klimaatverandering alsmede materiaal schaarste cq uitputting, welke materialen voor een gebouw worden ingezet. Algemeen uitgangspunt is dat die materialen worden gekozen die de gewenste functie kunnen vervullen met de laagste impact. Niet altijd, maar vaak zullen dat biobased materialen zijn, zeker in de woningbouw, maar niet uitsluitend, ook voor kantoren, hotels en dergelijke kan dat meestal de optie zijn ( zie bijvoorbeeld het Stro Hotel [1]). Maar de kennis daarover is nog niet algemeen, mensen zijn daarvan niet doordrongen, dus eindig je vaak in een discussie….
Ik heb zelf ook vaak deze discussies, zelfs met mensen die beter moesten weten, blijkbaar werkt het framen en lobbyen door de industrie om bepaalde materialen voor bepaalde functies te positioneren.
Laten we maar eens wat argumenten op een rij zetten, voor het geval u in zo’n discussie belandt, en bijvoorbeeld biobased wilt bouwen en metalen zo veel mogelijk wilt vermijden, voor functies waarvoor een prima en minder belastend alternatief voorhanden is. Metalen zijn wat embodied energy betreft, het rood vlees van de bouwwereld: dat moeten we zo min mogelijk gebruiken. Om even het perspectief te schetsen: hout vraagt ongeveer 5-10 MJ/kg , ijzer-staal 20-30, en aluminium ver boven de 200 MJ/kg . Dat soort verschillen blijven overeind als we niet naar kg kijken maar naar functies, zoals bijvoorbeeld kozijnen[2]. Er zijn meer impacts dan Embodied energy, zoals de impact van bewerkingsprocessen van ertsen , de rucksack (zoals grote hoeveelheden watergebruik, of ecosysteem vernietiging door graafwerk, en zo verder, zie vorige artikel). Maar over het algemeen is Embodied energy daarvoor een goede indicator: Hoe lager die is, hoe lager de overige impacts. Een tussengeval is cement/beton. Beton, de combinatie van cement grind en zand scoort qua EE per kg, erg laag . Probleem met beton is dat het vaak in bulk gebruikt wordt, en de massa veel te groot of te sterk is voor de gevraagde functie. Met als gevolg dat de totale EE toch weer hoger is , per functie eenheid, dan die van alternatieven. Bovendien: geschikt zand is in grote delen van de wereld al zeer schaars, en wordt al illegaal verhandelt. Dan is het in principe dus gewoon geen optie, want niet beschikbaar. (al graaft Nederland nog zijn eigen kuilen…) .
Maar laten we een algemene en gangbare case nemen, bijvoorbeeld wanneer u houten kozijnen voorstelt ipv aluminium. Dan volgt onvermijdelijk de discussie:
Ja maar, met gerecycled aluminium is de score veel beter…
1 ten eerste: alle materialen zijn te recyclen, dat is geen onderscheidend criterium en voor vrijwel alle materialen is dan de impact van het proces een stuk minder. *
2 Zelfs met recycling is de impact niet lager dan nieuw staal, en nog steeds veel hoger als nieuw hout. Laat staan als we gerecycled aluminium vergelijken met gerecycled staal of gerecycled hout. **
3 door recyclen veroordeel je een ander tot gebruik van nieuw materiaal, want op zeker moment is de te recyclen hoeveelheid op.
Ja maar, aluminium gaat heel lang mee…..
1 dat geldt voor alle materialen. Ga naar bijvoorbeeld Troyes in Frankrijk ( maar er zijn veel meer van dergelijke steden) en je ziet houten vakwerkhuizen van 500 jaar oud. En in Yemen zelfs lemen appartementen gebouwen van 9 hoog (!) , ook al honderden jaren oud. Kwestie van gevel ontwerp en onderhoud. Als we aluminium voor een gevel nodig hebben, ontwerpen we blijkbaar slechte gevels en corrigeren dat met aluminium, wat maakt het uit…
2 Als het lang meegaat, waarom wordt het dan voor bijvoorbeeld drankblikjes gebruikt? Als iets een korte levensduur heeft is het dat wel. Ja maar: ‘recycling’ volgt dan weer: Zoals eerder hier geschreven: de omlooptijd is zes weken, en in de UK wordt 50% gerecycled: maar dan is dus 50% al verdwenen!. En na 1 jaar, en 7 omloop cycli, is vrijwel alle aluminium verdwenen, en ieder jaar moet dus alle aluminium door nieuw vervangen worden. Met weer Hoge Embodied Energy.
Ja maar, als je het materiaal ( aluminium bijvoorbeeld) op IJsland produceert, met hernieuwbare energie…
1 ook dan blijft het enorm veel energie. Het is een misverstand dat alleen fossiele energie een probleem is: ook hernieuwbare energie moet beperkt worden, want die komt niet zonder impact: daarvoor moeten immense hoeveelheden materialen worden ingezet, voor windturbines of zonnepanelen bijvoorbeeld. Die weer energie kosten om te produceren…. Ja we moeten richting hernieuwbare energie, maar ook richting minder energieinzet!
2 Ja, Ijsland heeft hernieuwbare energie, maar we hebben die hernieuwbare energie al hard nodig voor onze normale zaken, laat staan dat we dan dus ineens hoge impact materialen zouden moeten gaan gebruiken, vooral als het voor bepaalde functies niet nodig is..
3 alle hernieuwbare energie die in een feitelijk onnodige productie gestoken wordt , daarvoor moet andere noodzakelijke productieprocessen dus nieuwe windmolens of zonnepanelen bouwen, ipv de vrij beschikbare hernieuwbare energie van IJsland te gebruiken.
4 Het materiaalgebruik in het algemeen neemt fors toe en dus de impact. Ieder alternatief met een lagere impact helpt mee om de impact te verlagen, en het aantal windmolens en zonne panelen dat nodig is te verminderen, wat op zichzelf ook een energie en materiaalimpact zou zijn.
Wat u ook nog tegen kan komen als argument:
ja maar in de toekomst, als het gebouw ‘op’ is, is het makkelijk te recyclen.
Wellicht, maar zoals al eerder gesteld: alles is te recyclen, dus ook in de toekomst. Bovendien, wat er in de toekomst gebeurd mag je niet als voordeel nu rekenen. Dat is ver over je graf regeren, wie weet wat er in de tussen tijd gebeurd. ( waar overigens ook de wetenschap zich soms schuldig aan maakt)
Bovendien, nu nieuw materiaal gebruiken met als argument dat het in de toekomst te recyclen is, is in conflict met de Brundtland definitie: die stelt dat onze kinderen dezelfde keuzes moeten hebben als wij: ze veroordelen tot recycling , hebben ze die keuze niet. Ook zij zouden de mogelijkheid moeten hebben tot gebruik van nieuwe bronnen, in plaats van te leven van ons afval.
Na de vermeende voordelen van het eigen materiaal , volgen de nadelen van het alternatief… in dit geval bijvoorbeeld van hout:
Ja maar, hout heeft en hoop onderhoud en schilderwerk, dat is ook impact.
Ja en nee: Nee, sommige houtsoorten kunnen zonder verf. Het is slechts esthetisch dat ze geverfd worden. Andere houtsoorten moeten geverfd, en ja de verf geeft impact, maar in de verste verte komt dat niet in de buurt van aluminium of zelfs staal. En ja, er moet iemand schilderen. Maar wat is daar mis mee? dat is werkgelegenheid, en een zeer duurzame. Ja , de schilder had iets anders kunnen doen. Maar moeten we daarom maar kiezen voor kozijnen met een zeer hoge impact? Zodat die schilder wellicht vrijkomt om in de aluminium industrie te werken om nog meer aluminium te verkopen?
ja , maar bossen verdwijnen als we allemaal hout gebruiken.
Dat is de meest misleidende van alle argumenten: Terwijl iedereen weet dat hout een hernieuwbare grondstof is, en hernieuwd wordt, doen alsof het ook een niet-hernieuwbare grondstof is, terwijl aluminium of staal ertsen , of andere materialen, alleen maar uitgeput worden! Die nemen nooit verantwoordelijkheid voor herstel van de voorraad! [3]
Natuurlijk, hout is niet oneindig, Wat niet betekent dat we het niet mogen gebruiken ( dan zouden we dat immers met andere materialen ook niet mogen) maar slechts betekent dat we ook met hout net als andere materialen zuinig moeten omgaan. Maar dat hout beperkingen heeft betekent niet dat we dan maar alternatieven met gigantische impact moeten inzetten. Eerder weer dat we ons gebruik dienen te beperken, ook van hout.
Overigens , bovenstaand geldt niet alleen voor kozijnen, het geldt algemeen voor materiaalkeuzes, , waarbij biobased , of hernieuwbare grondstoffen de voorkeur verdienen. Natuurlijk , er zijn toepassingen waarbij ijzer of aluminium nodig is, of beton. Prima: als er geen alternatief is, dan kan dat de juiste keuze zijn. Maar in de bouw is bijvoorbeeld aluminium overal te vermijden. Ik heb dan ook niks tegen metalen of mineralen: er bestaan immers geen duurzame of on-duurzame materialen, alleen duurzaam of on-duurzaam gebruik ervan ( of van produkten of gebouwen)
Afijn, mocht u nog andere argumenten tegenkomen, hoor ik ze graag.
* WEBO in Rijssen bijvoorbeeld produceert ook kozijnen van gerecycled hout.
** some figures ( estimations, ICE database) [4]
Alu virgin: 200-230 MJ/kg
Iron/steel virgin: 25-35 MJ/kg
Wood virgin: 5-10 MJ/kg
As a application, for instance window frames, the difference remain:
Recycled Aluminium , is still at the same level as virgin steel. And still much more as virgin wood. And if we make the fair comparison: with recycled steel and recycled wood, the differences remain:
EE-alu-recycled: 25-35 MJ/kg
EE steel-recycled: 8-10 MJ/kg
EE wood recycled: 0,3-3 MJ/kg
[1] https://www.aalshof.nl/het-hotel
[2] Sustainability analysis of window frames , M Asif et all, Building Serv. Eng. Res. Technol. 26,1 (2005) pp. 71 Á / 87
[3] circulair blog http://ronaldrovers.nl/circular-part-3-restore-circulaire-energie/ en http://ronaldrovers.nl/circulair-bouwen-wat-is-dat-dan/
[4] Inventory of Carbon and energy (ICE) Version 2.0 , Prof. Geoff Hammond & Craig Jones Bath University, via: http://www.circularecology.com/news In juni verschijnt een nieuwe versie
