Enkele jaren geleden startten de collega’s Guillaume Habert uit Zwitserland , Thomas Lützkendorf uit Duitsland en mijzelf een verkenning van nog het nog beschikbare CO2 budget, en de consequenties voor de bouw. Dat budget is namelijk gelimiteerd onder het 1,5 of 2 graden scenario. Wetenschap heeft dat redelijk accuraat kunnen vaststellen, en dat levert een absoluut maximum aan resterende emissies, om nog een kans te houden onder die 1,5 of 2 graden te blijven. Deel dat maximum, op wat we nu jaarlijks uitstoten en je weet wanneer die kans verkeken is; voor 1,5 graad is dat globaal gezien momenteel 2028: bij de huidige CO2 emissies zijn we dan wereldwijd door ons budget heen. Zie de teller hier [1] . De eerste bevindingen presenteerde ik in een van de sessies tijdens COP 22 in Marrakesh [2]. Via nog een aantal workshops daarna breidde de groep onderzoekers uit, en over de verdeling van dat budget is zojuist een paper verschenen van deze groep, geschreven onder leiding van collega Habert van de ETH Zurich. [3]( Overigens, het hele nummer van Buildings&Cities is gewijd aan Carbon budgets, onder redactie van Thomas Lützkendorf en Richard Lorch)

Deze eerste paper beschrijft een framewerk waarmee dat budget gealloceerd kan worden, nog niet de feitelijke verdeling. Uit die paper: “The allocation of budgets thus often is framed under the perspective of effort-sharing. Allocation mechanisms have been categorized based on the three equity principles of responsibility, capability, and equality, and on their various combinations”

Je kan dat budget ook verdelen per land, en dan uitrekenen hoe lang een land nog heeft met zijn aandeel. Een eerste verdeelsleutel daarvoor is logischerwijze naar aantal personen, ieder heeft evenveel recht op CO2 emissies. Een fair share aandeel voor Nederland is dan 0,75 Gt CO2-eq ( van 320 Globaal) en dat leidt ertoe dat wij al eind 2024 door ons 1,5 graad budget heen zijn. Wat ons ook tot de conclusie bracht dat dat nationale budget verdeeld per sector niet eens genoeg is voor aanpassing van de bestaande gebouwvoorraad aan de emissieloze tijdperk na 1,5 graad, laat staan dat we ons nog emissies voor nieuwbouw zouden kunnen permitteren. Die moeten feitelijk vandaag al CO2 emissieloos gebouwd en bewoond worden. [4][5]

Maar los daarvan, er is nogal wat discussie over de verdeling van dat budget: Want wij, en met ons alle geïndustrialiseerde landen ( feitelijk ‘overontwikkelde landen’) , zijn namelijk vooral de oorzaak dat er nog maar zo weinig budget over is. Landen ‘in ontwikkeling’ hebben veel minder van de taart gesnoept, [6] en leven deels ook nog in omstandigheden die ondermaats zijn, zelfs niet eens voldoen aan ‘minimale rechten van de mens’. Denk aan de SDG’s van de VN, de sustainable development goals voor de wereld. [7]

Dus die landen in ontwikkeling hebben in principe recht op meer, om die inhaalslag nog te maken. Of je kan het ook anders zien: als we dat budget 100 jaar geleden al gelijk verdeeld hadden, waren wij er al lang doorheen en zij nog lang niet… Dus.

Maar dat is een lastige discussie, want hoeveel dan? Een verdeelsleutel op basis van dat 100 jaar oude verhaal is niet direct bruikbaar. Immers toen woonden er nog geen 2 miljard mensen op dit eiland in de ruimte, nu zijn dat er al 7,5 miljard en stijgend. Het is ondoenlijk om dat te verrekenen. Je zal van de huidige situatie uit moeten gaan, aan het verleden verander je niks meer.

Wat nu, zo vroegen we ons in een van de sessies af, als we niet naar landen kijken, dat zijn sowieso kunstmatige constructies, maar naar de basis behoeften van mensen, ongeacht waar ze wonen. Dus niet wat iedereen zou willen, maar waarover iedereen minimaal zou moeten kunnen beschikken.

En dan heeft een ieder recht op een minstens gelijk basis pakket aan voorzieningen. Dat begint natuurlijk met water beschikbaarheid, gevolgd door voedsel. En een woning kan je die mensen zeker niet ontzeggen, zoals ook in die verklaring van de rechten van de mens is opgenomen*. Geen grote, maar wel een fatsoenlijke. De bouw van woningen is gelijk een van de grootste emissie bronnen tenminste tov andere basis voorzieningen (water en (vegetarische) voedselvoorziening). Maar (en nu is het vrij brainstormen, geen wetenschap), vandaar is de stap natuurlijk snel gemaakt naar een verdeling naar rato van beschikbare m2 basis woonvoorziening.

Stel we nemen het gemiddelde van Europa als uitgangspunt. Per persoon wonen wij op ongeveer 33,7 m2. [8] En dat aannemen als basis voor een fatsoenlijke woning. Dan is allereerst al snel duidelijk dat we binnen Europa al naar een herverdeling moeten: Mensen in het voormalig Oostblok wonen over het algemeen kleiner, met Roemenië als laagste, gemiddeld 21 m2 pp.

Maar belangrijker nog: degenen die geeneens een woning hebben. Er wonen ca. 300 miljoen mensen in vluchtelingenkampen, en ca. 900 miljoen mensen in sloppenwijken Dat zijn er 1,2 miljard die feitelijk nog een huis nodig hebben. Die ieder ook die 33 m2 kunnen claimen. ( en er komen nog zeker 2 miljard mensen bij, de komende decennia)

Het is duidelijk dat wij in Nederland wel roepen dat er hier enorm gebouwd moet worden, ten koste van nu nog steeds veel CO2 emissies, maar de rechten in Nederland op nieuwbouw zijn binnen Europa al feitelijk 0, en al helemaal als je het mondiaal bekijkt. Om de groei op te vangen gaan wij dan gewoon allemaal wat kleiner wonen, en als kinderen de deur uit zijn, dan is het verhuizen, of bijvoorbeeld woningen opsplitsen. Dat scheelt ook in de energie kosten/vraag. [9] In Oost Europa hebben ze nog wel wat ruimte om te bouwen, maar het overgrote deel aan CO2-bouwcapaciteit gaat dus naar nieuwbouw voor die mensen die nog nooit een woning hadden of nu in een in elkaar geflanste keet wonen.

Zij hebben dan overigens nog steeds niet bijvoorbeeld de infrastructuur die wij al wel hebben, en waarvoor wij ook al de nodige emissies hebben ingezet. Voor vervoer met name, of waterzuivering, of elektriciteitsvoorziening. Wij houden dan nog steeds enorm voordeel tov het gemiddelde, maar goed, je kan het verleden niet terugdraaien. Maar wel de toekomst gelijk schakelen.

Je kan natuurlijk stellen, ja maar bouwen doen we met hernieuwbare energie, dus dat telt niet meer mee. Op de eerste plaatst doen we dat nog lang niet, maar op de tweede plaats: dan hebben die ‘anderen’ net zo goed recht op een hernieuwbare energievoorziening. Zelfs eerder, namelijk om al die woningen te bouwen, zodat die emissieloos geproduceerd kunnen worden…

Je kan het ook anders zien: Als we dat niet doen, en we eisen allemaal ons gelijk aandeel in de resterende emissies op, (en houden ons daar nog eens niet aan want onze emissies liggen nog steeds veel hoger), dan gaan die emissies dus nooit omlaag, met alle gevolgen van dien: Zoals bijvoorbeeld grote vluchtelingen stromen, wat dan weer vereist dat als ze hier arriveren wij voor hen woningen bouwen, want daar heeft hier , want een fatsoenlijke democratie, eenieder recht op…. En ze komen dat recht dan halen… Als je vluchtelingen in hun eigen land wil opvangen kan je dus beter gelijk daar die woningen bouwen…

Afijn, dit slechts een verkenning van mij persoonlijk, voortkomend uit discussies met de groep, maar niet een voorstel of standpunt van de groep onderzoekers. Niettemin, wie rechtlijnig doorredeneert op dat resterende budget, en hoe dat besteed zou moeten worden, komt er niet onderuit om deze benadering in gelijke rechten op basisvoorzieningen mee te nemen, en te voorkomen, dat ook weer de rijkste landen , het snelst dat budget opmaken, om hun onevenredige welvaart in stand te houden.

* Bij dat recht op een woning is nog wel een kanttekening te maken: In feite heeft niet iedereen recht op een woning van 33 m2. Je kan geen rechten ontlenen aan de natuur en zijn gelimiteerde bronnen. Je kan hoogstens stellen: een ieder heeft recht op een gelijk aandeel in bronnen, van dat deel dat jaarlijks hernieuwbaar beschikbaar kan komen. Het is nog maar de vraag of je daarvan eenieder (dadelijk 10 miljard mensen) een woning van 33 m2 kan leveren. Bovendien , als je ieder aardbewoner een zeker of gelijk aandeel toekent, kan in principe eenieder die bronnen naar eigen inzicht besteden: wie in een tiny house van 12 m2 wil wonen, en zo wat bronnen zou overhouden voor ander zaken zou daarin vrij moeten zijn. (Zie mijn boek of: [10])

[1] live counter: https://www.mcc-berlin.net/en/research/co2-budget.html

[2] report by the carbon budget expert group, presented at COP 22 in Marrakesh, 2016

http://www.buildingscarbonbudget.org/wp-content/uploads/2017/11/Staying-below-2%C2%BAC-15-october-2017.pdf