De Corona lockdown en aanpak blijft verbazen: zowel in wat de overheid doet, en hoe de mensen er mee omgaan. Wat nu in deze fase van Corona vooral opvalt is de reactie en houding op de al dan niet feilloze werking van vaccins. Er zijn er een paar die bij een zeer klein aantal mensen een heftige reactie veroorzaken, met de kans op overlijden. Maar een zeer kleine. Nu is dus dat vaccin voor een groot deel buiten gebruik gesteld. Dat is vreemd, want er is een pandemie gaande…. Momenteel hebben echter de individueel gerichte sentimenten de overhand, terwijl nuchter geredeneerd je moet spuiten al wat kan. De groep moet ingeënt want hoe meer er zijn ingeënt, hoe meer er kan, waarvan de hele groep profiteert. Het is de gezondheid van het individu versus de gezondheid van de soort. En het lijkt erop, dat we (ongefundeerd) zijn doorgeslagen naar het individu. Dat waren we al, economisch gezien zijn we al jaren individualistisch bezig, maar dat zie je dus nu ook terug bij het vaccineren. Ook al denk ik dat het onbewust is en onbedoeld, het effect is hetzelfde. Het vaccin is dus zelfs door overheid verboden (onder de zestig) vanwege individuele sentimenten en voorbijgaand aan het groepsbelang, maar ook boven de zestig spelen individuele sentimenten: mensen die zich nu weigeren te laten inenten. Nemen die dan ook genoegen met een langere lockdown? Maar dat terzijde.
Het frappante is dus dat het collectief belang voorrang zou moeten hebben, omdat ook het individu daarvan profiteert. Maar zo werkt het dus blijkbaar niet.
Maar dat bracht me op de volgende vraag: hoe zit dat dan in onze gebouwde omgeving ? Draagt die bij aan de gezondheid van de soort, of is die gericht op wensen van het individu en maakt die de soort als geheel juist kwetsbaarder? Dat is belangrijke vraag in een tijd als corona, maar meer nog algemeen als vraag op zich , Corona is immers maar een van de symptomen die een aanslag op ons welbevinden gaan doen, denk ook aan klimaatverandering , droogte, hittegolven, volgende pandemieën, stoom storingen, etc. Helpt onze gebouwde omgeving de schade te beperken of versterkt die de problemen. En kijken we dan naar ‘individuele gebouwen’ , of naar de samenhang, het stedenbouwkundige? Het eerste wat natuurlijk te binnen schiet zijn de liften in hogere gebouwen, niet handig in corona tijd. In Rotterdam werden de hoogste kantoorverdiepingen buiten gebruik gesteld, om die reden. Overigens liften zitten juist ook vaak in huisvesting voor kwetsbare ouderen, niet handig in corona tijd. (ouderen bewoonden vroeger de onderste verdieping van een woning of appartementencomplex)
Toen ik daar wat verder over ging nadenken, kwam ik eigenlijk tot mijn eigen verbazing tot een toch wel schokkende conclusie.
Denk op de eerste plaats aan de organisatie van de Gebouwde omgeving , in steden vooral: de dichtheden, verbanden, verkeer , opeengepakte culturele en sociale activiteiten, het openbaar vervoer.
Op de tweede plaats hoe we die gebouwde omgeving realiseren: met zijn klimaat effecten (nog steeds), grondstoffen-verslindend, land opofferend, met biodiversiteit (verlies) ( hier maar ook door bomenkap elders)
De eerste groep , meer mens gerelateerde effecten, maakt onze gebouwde omgeving erg kwetsbaar: we zitten opgesloten, ver van feitelijke basis behoeften ( afhankelijk van energie, voedsel, en materiaal dat van ver moet komen). Als zo’n distributie kanaal wegvalt is er groot probleem ( denk aan stroom uitval) maar zie ook al wat er gebeurt met corona: mensen zonder buitenruimte overbevolken schaarse parken. de stad is niet ingericht om zelf ook maar iets te leveren van de benodigde voorzieningen.
De tweede groep effecten, meer fysisch van aard, kan de Gebouwde omgeving zelfs onleefbaar maken: in eerste instantie voor het individu met allerlei stank en fijnstof en smog en grotere kansen op verspreiden virussen in massa’s, in tweede instantie met vervuiling van grond en water, en denk aan rond fabrieken zoals hoogovens… (en microplastics zitten nu ook al in het water) , en in derde instantie ook de samenleving als geheel, door verdwijnen tropisch bos, biodiversiteitsverlies en vergroten kans op ontstaan pandemieën,
Ik zal niet beweren dat er een bewuste keuze is geweest om steden overal in de wereld zo in te richten als ze zijn, enerzijds efficiënt werken in een kantoor omgeving, anderzijds efficiënt om te feesten in sociale en culturele overvloed, maar het is duidelijk niet ontwikkeld met het belang van de mensheid als soort in gedachten. Veel ontwikkelingen en zeker in de bouw en architectuur wereld zijn toch ingegeven door het individuele: de aller individueelste expressie van het aller individueelste gevoel , of zoiets.
Uiteindelijk, , en dat is dan eigenlijk wel grappig, maakt toenemende schaarste aan grondstoffen het straks feitelijk nog onmogelijk om te bouwen, om verder schade aan te richten. Als wellicht voortekenen van die laatste stuiptrekkingen ga je dus van gekkigheid maar bomen op gebouwen zetten…? Want dat wordt in veel steden al het hoogste goed gezien momenteel: Pronken met de laatste bomen voordat alle bossen verdwenen zijn. ( Zelfs Eindhoven trapt erin) (sorry, moest even tussendoor) [1]
Wat moet je met al die wetenschap? We zijn dus kwetsbaar, en grote kans dat het zelfs onleefbaar en onwerkbaar wordt. Hoe ga je dat voorkomen. Hoe ga je dat echt voor elkaar krijgen? Want het gaat niet om verbetering, maar om een enorme verandering, waarbij vooral een aantal zaken minder worden, we gaan veel dingen moet laten. Het vergt gedragsverandering en een andere leefstijl. Een ontwikkeling die overigens steeds meer in beeld komt, na verschijnen van het rapport van 2 jaar geleden : 1.5-Degree Lifestyles: Targets and options for reducing lifestyle carbon footprints .[2] Afgelopen week verscheen een nieuw rapport: Changing our ways? Behaviour change and the climate crisis: hoe gaan we die gedragsverandering breed voor elkaar krijgen… Ik leerde een hoop nieuwe woorden op dat webinar: Frequent Flyer strafpunten ipv bonus punten, en choice-editting, en polluter-elite . Zie het rapport. [3]
Aanpassen levensstijl of standaard wordt door sommigen ( velen?) als slechter gezien of achteruitgang, maar dat is natuurlijk niet de juiste omschrijving, de omstandigheden worden beter, voor iedereen, alleen de individuele mogelijkheden worden beperkter.
Dat is precies de moeilijkheid. Wie gaat ooit vrijwillig stemmen om het individueel minder te krijgen, minder naar de maatstaven van deze tijd, nadat we 150 jaar in een groeiende overvloed hebben kunnen leven. Boven onze stand weliswaar, maar toch?
Dat is de reden dat ik destijds naar het eiland Eigg in Schotland ging, hoe kon het dat ze daar 100 % op hernieuwbare elektriciteit draaiden, en vrijwillig genoegen namen met beperkt vermogen aan elektriciteit aan huis?
Omdat ze het beter kregen! Daarvoor hadden ze het minder, een dieselgenerator die af en toe kon draaien. Nu hadden ze permanent elektriciteit, dus men ging er op vooruit ! Nu zouden wij terug moeten naar die toestand, en ook tevreden moeten zijn… . [4]
Want laten we duidelijk zijn, welke strategie we ook kiezen om uit deze ellende te komen, is dat het minder zal zijn. Minder energie, minder materiaal en minder van alles.
Met ellende bedoel ik enerzijds het gevangen zitten in stad, als ratten de val [5], alsmede de te verwachten energieproblemen, ofwel, enorm sterke reductie van CO2 emissies, om klimaatrampen en ontwrichting van samenlevingen te voorkomen , en tegelijk om dat niet af te wentelen op materialen, want daarvan moeten we er ook minder gebruiken om grondstof uitputting te voorkomen. En het neigt ernaar dat voor die beiden het grootschalig inzetten van hout in beeld komt, zowel voor de energie als voor materialen, maar de als dat ongecontroleerd gebeurt is de ramp niet te overzien natuurlijk, dan zijn de bossen erg snel verdwenen. Het is al aan de gang: afgelopen jaar liep het bosareaal mondiaal al terug ter grootte van Nederland. En Nederland is een van de grootste veroorzakers van afname bosareaal wereldwijd.
Het hele eieren eten is: je kan individueel niet veel. En dat is toch wat we vooral doen: naar individuele oplossingen kijken, ook nog vrijwillig dus. En naar individuele producten kijken of verbeteringen die daaraan mogelijk zijn. Maar de oplossingen ligt alleen in het geheel. In een aanpak die over alles heen besluit wat het beste is. En nee. Stel dat iedereen individueel het beste doet, wil dat niet zeggen dat dat optelt tot wat voor het systeem het beste is. ! Wat ik al voor oa woningen uitrekende: die kunnen we prima renoveren, energieneutraal en comfortabel maken, en dat verdient ook nog zichzelf terug in geld en energie. Maar als je het optelt voor de hele voorraad 7 miljoen woningen gaan we hard en snel door dat 2 graden klimaat plafond heen bijvoorbeeld: vanwege de CO2 emissies van alle materialen opgeteld . [6]
Dus hoe gaan we dat doen, anders, en het onontkoombare minder van alles, het blij zijn met minder? Het vooruit helpen van de samenleving ( en dus van jezelf) maar ten koste van individuele ruimte, dus van jezelf? Het is niet alleen maar minder, natuurlijk. Fysiek wel, maar er is ook meer: meer vrije tijd bijvoorbeeld. Want je hoeft minder te verdienen.
Maar daar komt de politiek zelf nooit uit, al helemaal niet o.l.v. een politicus met Alzheimer fase 1. Dus ? een referendum? . En wat leg je dan voor? Daar zijn drie insteken voor mogelijk:
We gaan het financieel regelen en kiezen voor basisloon, verschuiving belasting naar producten ipv arbeid, en algemene maatregelen voor een steady state economie, of zelfs degrowth.
Of we gaan het technisch regelen, high tech, smart innovatie , eco-modernisme : helaas, luchtballon , dat is geen optie, dat is wat ons alleen maar verder in de problemen brengt.*
of fysisch regelen dan? Gewoon: nieuw geldeenheid gebaseerd op zonne energie en land…? [7]
Het gaat echter pas gebeuren als de krachten groot genoeg zijn, om echte omwentelingen tot stand te brengen. En gelukkig, het webinar van de week gaf een uitweg: de belangstelling voor gedragsverandering groeit, en we hebben geen meerderheid nodig maar slechts 25% van alle mensen om die omslag, die paradigma verandering te kunnen creëren! Er is nog hoop. En anders kunnen we in ieder geval nog wat feesten , en de laatste bomen bewonderen in die hopeloze gebouwde omgeving.
* Even onder ingenieurs: het is eigenlijk ook vrij eenvoudig in te zien: alles wat wij (zouden) investeren in techniek om het huidige klimaatprobleem aan te pakken doet ons alleen maar verder in de put zakken, alle investering en verandering is immers thermodynamisch verlies ( en maal 7,5 miljard aardbewoners) . Exergie verlies, vanwege allerlei conversie verliezen. En dat moet ook ergens weer aangevuld worden. Als extra bovenop wat we al deden. Toch? Hoor graag ideeën die dit al dan niet ondersteunen.
[1] trudo toren : https://indebuurt.nl/eindhoven/woning-van-de-week/wij-mochten-een-kijkje-nemen-in-de-eindhovense-bosflat-en-dit-is-wat-we-zagen-fotos~149729/6/
[2] 1,5 lifestyles report https://www.sitra.fi/en/publications/1-5-degree-lifestyles/
[3] behaviour change : https://www.rapidtransition.org/resources/cambridge-sustainability-commission/
[4] Form Follows Fysics, reinventing the Built environment , rovers R., 2021, RiBuilT isbn: 9789083 144115
[5] idem as 4 , and : http://www.ronaldrovers.com/a-smart-city-has-a-emergency-plan/
[6] CO2 voorraad, http://www.ronaldrovers.com/not-a-1-house-retrofit-focus-but-a-stock-focus-hybrid-solution/ and www.buildingscarbonbudget.org
[7] geld land http://www.ronaldrovers.com/land-potential-as-the-new-money-standard/
