Het is ongeveer een jaar geleden dat het boek uitkwam, Gebroken Kringlopen. Het eerste exemplaar mocht ik uitreiken aan Marjan Minnesma , die met Urgenda bovenop de benodigde transitie zit.
Afgelopen maand kwam de Engelse vertaling uit, onder de naam People vs Resources. De eerste exemplaren mocht ik uitreiken op de SBE19 conferentie in Graz, aan de collega’s waarmee ik het carbon budget voor gebouwen op de kaart probeer te zetten. [1]
Over beide boeken heb ik afgelopen jaar al menige lezing mogen geven, over de inhoud dan wel te verstaan, en mooie discussies kunnen voeren. Er zijn ook wat besprekingen en interviews over met name het Nederlandse boek geweest. [2] ( zie ook een gecorrigeerde passage onder [3]). Over het algemeen wordt het boek al gauw als pessimistisch ervaren, terwijl het juist realistisch is om de zaken helder onder ogen te zien, eerst analyseren en accepteren, en dan reageren. Wellicht komt dat omdat de mensen een te optimistisch beeld hebben, of een te optimistisch beeld krijgen voorgeschoteld door allerlei belangenbehartigers. Realistisch wordt dan al gauw als bedreigend gezien en pessimisme genoemd. Maar eerst moet het verwrongen beeld van de werkelijkheid dus worden bijgesteld. Maar niet in pessimisme vervallen zou ik zeggen. Dat vals optimisme tot ontkenning leidt, werd duidelijk door de bespreking in de Volkskrant , die het zelfs afdeed als Doemdenken. Al beperkte de bespreking zich tot het voorwoord van het boek, niet op de feitelijke inhoud ervan (.). Dat heb ik onderschat, die reactie, in de Engelse versie is “ de wereld in brand” als voorwoord vervangen door “a world out of Balance”. (Al kende ironisch genoeg de afgelopen zomer enorm veel branden, van de amazone tot zelfs in het poolgebied.[4] .)
De tekenen dat we echt voor een enorme opgave staan , worden echter steeds duidelijker. Het begint pijn te doen, ook op politiek niveau: de grenzen komen angstig dichtbij. Met CO2 en klimaatopwarming uiteraard, het werd hier bij mij in de buurt van Eindhoven meer dan 40 graden, nog nooit vertoond. Maar ook met stikstof, in Nederland liggen momenteel duizenden bouwwerken plat omdat er niet gebouwd mag worden vanwege te hoge stikstof niveaus. Schiphol mag daardoor in principe niet meer uitbreiden, zou moeten krimpen zelfs, evenals de veestapel . Wat overigens niet zo’n probleem hoeft te zijn, die sectoren zijn vooral op de export gericht. Die enorme export zorgt er ook voor dat Nederland mensen tekort komt in de zorg en het onderwijs, want groei is heilig en die verdienen beter in de export sectoren. Daar wat minder komt dus ten goede aan de basis voorzieningen.
Ook in Nederland staat de drinkwatervoorziening onder druk na twee te droge zomers, en zijn er chemische verontreinigingen in de grond waardoor deze niet meer bewerkt of vervoerd mag worden. Daarbij zinkt het land onder zeeniveau verder en stijgt de zeespiegel.
De grenzen zijn dus zichtbaar aan het worden, ze komen aan de oppervlakte, en zullen alleen maar dwingender worden.
Het is dus zaak die samenhang bespreekbaar te maken en integraal naar oplossingen zoeken.
In het boek heb ik dat geanalyseerd aan de hand van de twee in onbalans zijnde hoofdrolspelers: People en Planet , waarbij het vooral dus People vs Resources is. En dan is R/P de verhouding tussen die twee: het gemaximaliseerde hoeveelheid grondstoffen op een eindige planeet, gedeeld door een almaar groeiende wereldbevolking met een onstilbare honger naar meer. Afgelopen jaar ben ik er alleen maar in gesterkt dat het juist die verhouding , die tweedeling is waar het probleem ligt: de focus ligt op de mens, en zijn centrale rol, en niet op de systemen die die mens en zijn welvaart mogelijk maken. Waarbij politiek gezien de een ongelimiteerd dient te kunnen zijn in zijn behoefte en wensen , en zich niet realiseert dat de ander, de basis, gelimiteerd is. [5] Harari in zijn Boeken Sapiens/ homo Deus fileert dat genadeloos : [6]
“sinds de cognitieve revolutie leven sapiens dus in een dubbele realiteit. Aan de ene kant heb je de objectieve realiteit van rivieren, bomen en leeuwen, aan de andere kant de imaginaire realiteit van goden, naties en corporaties. Door de jaren heen werd de imaginaire realiteit steeds sterker, zodat het naakte voortbestaan van rivieren bomen en leeuwen tegenwoordig afhankelijk is van de genade van imaginaire entiteiten als goden naties en corporaties”
ik had het niet treffender kunnen uitdrukken, het is precies wat er aan de hand is en waarom sapiens , de P van People , zich maar niet willen aanpassen aan de R, van beschikbare bronnen.
Het is nog veel meer ingebakken dan ik dacht: de mens ziet zichzelf nog steeds als centraal in het heelal, en in ieder geval op aarde, en al het andere is daaraan ondergeschikt. Met Harari’s directe schrijfwijze is het dus: bomen rivieren leeuwen gedeeld door goden naties en corporaties…. Ik zal hier niet opnieuw ingaan op het economisch systeem dat zo ontworpen is dat die mens dat systeem vrijblijvend kan uitputten, en dus voor zijn gevoel aan de macht is. Maar het aantal boeken die dat analyseren en onhoudbaar achten is een snel groeiende stapel.
Maar ook aan de grondstof kant (de ‘bomen rivieren leeuwen’) , krijg ik steeds meer indicaties en inzicht in hoe het in feite werkt, dat ieder systeem gelimiteerd is in snelheid en volume van bronnen-gebruik, om tot een optimaal resultaat te komen. Dat wil zeggen , initieel niet. Dan streeft een soort naar Maximum Power. Een principe dat wel als een 4e wet van de thermodynamica wordt voorgesteld, al is het nog niet uitgekristalliseerd. ( de andere wetten geven richting aan, maar niet hoe en wat)
Lotke stelde al in 1922 [7]: “evolutie in een systeem streeft ernaar de totale (bio) massa in een systeem te vergroten , zowel als de flow van massa door dat systeem te vergroten, alsmede de energie flux doordat systeem te vergroten, zolang er een ongebruikt aandeel massa en energie in dat systeem voorradig is”.
Dat is via oa Odum en Pinkerton [8] later uitgewerkt in een “max power principle” : iedere soort of systeem streeft naar maximaliseren power, vermogen, en niet per definitie naar maximale efficiency. Dat is de factor tijd die hier geherintroduceerd wordt: Het zoveel mogelijk toe-eigenen in zo kort mogelijke tijd, bepaalt of de ene soort het wint van de andere soort, of systeem. Odum: “Man, like the plant, is ordinarely interested in power output, not efficiency”. De efficiency verhogen zou veel minder opleveren per tijdseenheid. Hall, bekend van zijn werk mbt EROI , beschrijft in zijn recente boek rond EROI ook de relatie met Max Power, en geeft het voorbeeld van de kolen centrale : doe kan op een vele hogere efficiency functioneren, maar dan is de power output lager. [9]
Kijk ook naar de landbouw: ook die maximaliseert vermogen : de output per hectare land neemt almaar toe. Dat kan, Lotke volgend, zolang er een ongebruikt deel massa en energie in het systeem voorradig is: het systeem is hier de aarde, waar de landbouw dus immense hoeveelheden andere bronnen investeert om die output te verhogen, zoals fossiele brandstoffen in kunstmest en andere processen rondom die landbouw, In [10] beschreef ik al dat er 6 x zoveel energie ingaat als er als voedsel energie uitkomt. Dat is dus hoe Max power werkt in open systemen, met vrij beschikbare bronnen.
Overigens is dat ook door te trekken naar de mensheid als geheel: die streeft naar Max power, gesymboliseerd door multinationals die zich steeds meer toe-eigenen , en dus winnen van concurrenten die minder vermogen weten te genereren, die dan uiteindelijk geen toegang tot die bronnen meer hebben en het loodje leggen,. Het is evolutie nieuwe stijl. En alles lijkt erop te wijzen dat de mensheid zich daaraan niet kan onttrekken. Zoals ook blijkt uit Harari’s analyse hoe de mensheid functioneert, en van Bavel in ‘de onzichtbare hand’ beschrijft hoe steeds weer economieën uit de hand lopen ( en overigens ook weer instorten). Met Max Power in gedachten heel verklaarbaar….[11][12]
Overigens, in Max Power worden dus inefficiënties en lekkages (afval, emissies) naar buiten het systeem voor lief genomen. Dat Max Power principe dient zich dus aan te passen, op moment dat of de bronnen op zijn, of de nevenverschijnselen als effecten de omstandigheden veranderen, zoals bijvoorbeeld klimaatverandering, of uitputting van grondstoffen. Max power ligt niet vast, het maximum is afhankelijk van die omstandigheden.
De soort kan dus woekeren, en andere soorten tot overgave dwingen. Maar , aangezien uiteindelijk een systeem begrensd is, kan het instorten, omdat omstandigheden veranderen of de vrije toegang tot bronnen beperkt raakt. Voor een volhoudbare toestand zou dus een soort niet naar max power moeten streven, maar naar max efficiency, wat dan dus een veel lagere snelheid en groei inhoudt. Maar als Max Power principe klopt, en de mens zich daaraan niet kan onttrekken, dan zal dat niet vanzelf gebeuren . Het Max Power Principe is nog steeds een hypothese, en een zeer waarschijnlijke maar er is nog veel discussie over vanwege de moeilijkheid het empirisch te bewijzen.
Niettemin wijst alles erop dat het aardig klopt.
Als we dat weer vertalen naar bronnen, naar ‘bomen rivieren en leeuwen’ , en op het schaal niveau van de aarde, dan is er dus wel een een optimal power bij max efficiency situatie mogelijk (in tegenstelling dus tot max power en optimal efficiency) , waarbij het gesloten systeem aarde in balans kan zijn, in gebruik en snelheid van bronnen, en lichtelijk kan groeien door maximale efficiency van gebruik van de ene bron van buiten systeem: de zon ( -neenergie) . En aldus leidend tot een volhoudbaar systeem functioneren.
Voor de groei van planten, zal dat waarschijnlijk toch de efficiency van natuurlijke groei en fotosynthese zijn, ondanks pogingen om dat technisch te verhogen, het systeem heeft dat na een eeuwigheid van evolutie , binnen dus de beperking van de aanvoer van bronnen ( in een gesloten systeem met alleen zon als input) gesetteld op 1 a 2% efficiency. Met land dus als grootst gemene deler , als intermediair, voor ecosystemen, en tijd cq traagheid als gegeven, veel trager als een theoretisch maximum power output, maar binnen de omstandigheden volhoudbaar. De mensheid probeert dat langs alle kanten te overtreffen, de waarschijnlijk natuurlijke drang naar Max Power, maar zal zich op termijn ook moeten aanpassen, het is geen open systeem mbt grondstoffen. Ondanks ‘goden naties en corporaties’ .
Afijn, in het boek kom ik tot de conclusie dat wellicht het welvaartsniveau van begin jaren zestig volhoudbaar zou kunnen zijn, “in snelheid van leven”, toen we de was nog op de waslijn hingen, ipv in wasdrogers aangedreven door (nog te bouwen) windturbines.
Maar dat gaat natuurlijk niet gebeuren. Zie het gevecht dat al aan de gang is, om macht en grondstoffen, tussen de VS en China, en zie de nog steeds globaal stijgende CO2 emissies. Maar wat dan, hoe gaat het dan verlopen? En is dat onvermijdelijk, is dat evolutie? En wat zal uiteindelijk van ‘waarde’ blijken te zijn? En welke waarde…? Daarover ben ik nu aan het inlezen en schrijven. Hopelijk ooit interessant genoeg voor een boek….
[1] http://www.buildingscarbonbudget.org/
[2] boek reacties http://ronaldrovers.nl/boek/boek-reacties/
[3] http://ronaldrovers.nl/boek/boek-referenties/
[4] http://ronaldrovers.nl/de-wereld-in-brand-en-barbecueen/
[5] http://ronaldrovers.nl/het-boek-gebroken-kringlopen-bill-gates-en-roslingroser/
[6] Harari, Y.N., 2012, Sapiens, (From animals into gods) , a brief history of mankind,
[7] Lotka, A. J. 1922a. Contribution to the energetics of evolution.Proc. Natl Acad. Sci. USA 8: 147151.
Lotka, A. J. 1922b. Natural selection as a physical principle.Proc. Natl. Acad. Sci. USA 8: 151155
[8] Odum, H. T. and Pinkerton, R. C. 1955. Time’s speed regulator:the optimal efficiency for maximum power output in physicaland biological systems.Am. Sci. 43: 321343
[9] Hall, C. A. S. 1995. Introduction: what is maximum power? In:Hall, C. (ed.), Maximum power: the ideas and applications ofH. T. Odum. Univ. Press of Colorado, pp. XIII-XVI.
[109] Hall, C.A.S, 2017 , Energy Return on Investment, A Unifying Principle for Biology, Economics, and Sustainability, Springer, https://www.springer.com/gp/book/9783319478203
[11] Harari, Y.N., 2017 , Homo Deus , a brief history of tomorrow, Random house UK
[12] van Bavel, B, 2019, de onzichtbare hand, hoe markt economien opkomen en neergaan. Prometheus. ( in Dutch)
