David Attenborough vatte het zo samen: ” Anyone who thinks that you can have infinite growth in a finite environment is either a madman or an economist..”
Het blinde geloof van economen in het mechanisme van geld verdienen en winst maken , is haast vergelijkbaar met aanhangers van religies. Ze lijken beiden bang voor het hier en nu, om het leven te leven. Met een verschil: de eersten ontvluchten het aardse geluk via het nastreven van exorbitante winsten, en negeren daarmee de fysische beperktheid van het systeem, en de ander, vaak minder bedeeld, door het geluk in het hiernamaals te zoeken of te verwachten, en daarmee tevens het ondermaanse onder te waarderen. In feite ondersteunt de een daarmee de ander: degene die geen geld heeft aanvaard dat noodlot in het geloof dat er hierna beloning komt. Beiden zijn echter artificiële zonder fysische grondslag. En vergeten dat de enige reële ‘realiteit’ de aarde is , hier en nu. En niets anders.
In de People Planet Profit benadering, of ook wel de triple bottom line genoemd, lijken people en met name profit ook slechts toegevoegd omdat beiden, de people en de profiteurs, bang zijn geconfronteerd te worden met de beperkingen van Planet, de aarde. Het biedt een escape, om zich niet te hoeven voegen naar de beperkingen van de Planet, het aards systeem. Het geeft het idee dat er uitwegen zijn. Dat er iets te beslissen valt , iets te beïnvloeden.
Maar dat is er niet. Economie heeft geen enkele relatie met de fysische werkelijkheid. Fysisch degradeert alles, en groeit de entropie in het systeem. De enige invloed die de mens , de people, dan nog heeft , is om dat proces te versnellen of te vertragen. Maar met een na mij de hemel houding gaat dat niet lukken . En als daar de economie als sturingsmiddel voor wordt gebruikt, wordt dat proces slechts versneld.
De PPP benadering of triple bottom line is er een waarin in feite de people zich tussen twee vuren bevindt. Hij wordt gemangeld tussen profit en planet: verbrand door klimaatverandering, of geroosterd door de profiteurs. Het geheel kan gezien worden als het creëren van “de hel” op aarde, wat de wens naar een hemels hiernamaals alleen maar begrijpelijker maakt.
Moet die mens nou de planet of de profit kiezen? Allebei is vrijwel uitgesloten. Immers de een is ontworpen om de ander te exploiteren . Daarbij vergetend dat de planeet gebonden is aan onwrikbare wetten, natuurwetten, onveranderlijk, daar valt niets aan te sjoemelen. Wat je ook probeert. Profit aan de andere kant is ook gebaseerd op ‘wetten‘, maar dan van de soort die wel maakbaar zijn, en veranderlijk. Als het niet goed in de ene richting beweegt pas je de wetten aan, zodanig dat het wel past. Een fictieve rente bijvoorbeeld. Rente in de planeet daarentegen ligt vast, (de jaarlijks vastgelegde zonne energie). Aan de profit kan je kiezen wat het beste uitkomt. Geen wonder dat die mens voortdurend sleutelt aan de profit kant, om de knellende consequenties aan de planet kant te ontwijken. Hij laat zich maar al te graag meevoeren op de boodschap dat meer groei en technologische ontwikkeling de zaak kan oplossen . Dat wil zeggen, vooral de mensen in de locaties waar de profit wetten gemaakt en gestuurd worden. En zolang er ook maar enige groei is, gelooft iedereen dat het goed zal (blijven) gaan. Het groeit toch? Maar wat groeit er nou helemaal? Dat is het kapitaal aan de bovenkant : het is een piramidespel! Geld stroomt van beneden naar boven. En het ‘geloof‘ dat men daar ergens van mee kan profiteren houdt de mythe in stand.
Maar aan de onderkant wordt het uitgemolken en uitgeput, waardoor men zich daar weer in de financiële schulden moet steken om de groei naar boven te kunnen blijven financieren, terwijl tegelijkertijd die bovenkant de fysische schuld vergroot, door steeds verder in te teren op de bronnen. Schuld in de zin van dat bronnen worden uitgeput, en niet aangevuld. Het is teren op wat in miljoenen jaren is opgebouwd waarbij geconcentreerde massa weer wordt gedegradeerd tot stof, verwaaid over de aarde en in oceanen. De ecologische geschiedenis wordt teruggedraaid. En dat alles om te zorgen dat er wat te kopen valt voor de onderkant, om het geld de andere kant op te laten stromen: de geldstroom en bronnen-stroom zijn tegengesteld, elkaars schuld steeds vergrotend.
Dat gebeurt zo efficient, dat Rifkin zijn boek de titel meegaf van een “zero marginal cost society…” Wat ie bedoelt is dat er straks alleen nog maar ontwikkelkosten zijn voor een product, en dat de feitelijke productie zo massaal en geïndustrialiseerd is dat het feitelijk niets meer kost: . de hemel op aarde…. [1]
Me hoela, zero marginal cost society, Economisch ja, wellicht. Maar dat wil niet zeggen dat het ook een ‘zero marginal resource society‘ zal zijn! Het kan alleen omdat de feitelijke waarde, de grondstoffen en energie, niet gewaardeerd worden. Grondstoffen zijn niet eens onderdeel van de economische theorie, zijn geen productiefactor, zoals arbeid en kapitaal. [2] En alleen omdat de financiële wereld de zaakjes nu eenmaal zo geregeld heeft. De productieprocessen verbeteren, maar de materialen worden er niet minder om, alleen de kosten ( afgezien van enige ‘normale‘ efficiency verbeteringen) .
Een belangrijk punt in deze ontwikkeling is privatisering, ofwel het evenwicht tussen gemeenschappelijk en privaat. Zodra iets privaat is wordt het uitgemolken om er aan te verdienen. Weliswaar binnen de wettelijke grenzen ( meestal dan) maar die wettelijke grenzen dekken lang niet alles. Ze zijn immers vooral gebaseerd op de lobby van degenen die willen uitmelken. Dus wordt er ingeteerd op kwaliteit, grondstoffen, herstel vermogen, etc. Uit Kenis en Lievens leerde ik dat privatisering alleen waarde heeft als bronnen gelimiteerd zijn. [3] Immers als ze ongelimiteerd zijn is er niks aan te verdienen: het kan niet geëxploiteerd worden op een manier dat de meerderheid ervan wordt buitengesloten. Kapitalisme is gebaseerd op de beperkingen van de aarde, en de overexploitatie ervan. Maar dat betekent ook : dat iets privatiseren dat gelimiteerd is, per definitie uitputting stimuleert….
Mooi voorbeeld van hoe de samenleving al een verwrongen beeld heeft, is dat als de vraag wordt gesteld wat kan je aan klimaat verandering doen, het antwoord vaak is: ‘PV panelen kopen’. Dat is weer een consumptie gedreven antwoord! ( dat ook tot uitputting leidt). Volgens Kenis en Lievens zou het antwoord moeten zijn: op een groene partij stemmen. Dat sluit weer aan bij Standing. De man die het ‘precariat’ introduceerde: een samentrekking van ‘proletariaat in precaire omstandigheden’, een groeiende klasse mensen.[4] Zijn stelling: If private wealth grows, common wealth declines. Dus een politieke partij stemmen die de balans weer naar collectief bezit verschuift zou vooral de people , het gemiddelde, doen profiteren, niet uitsluitend de profiteurs. (overigens, dat gemiddelde is nog steeds afhankelijk dan van wat de Planet als max kan leveren, alleen gelijker verdeeld)
Het schizofrene zit ook in kinderen krijgen: dat zijn potentiële consumenten, waarvan sommige bedrijfssectoren er al te weinig van hebben: zoals de voedsel industrie: die kan alleen groeien door meer klanten (of door obesitas te veroorzaken….) Het piramidespel in volle glorie: waarbij aan de onderkant de klanten op raken, en er dus nieuwe moeten komen om de groei in stand te kunnen houden.
En net zoals een piramide spel tijdje werkt tot de onderkant uitdooft ( al zou iedereen trouw meedoen, op een gegeven moment zijn er geen niet-deelnemers meer te vinden), zo dooft die financiële economie uit, er zijn geen klanten meer te plukken, er zijn geen voorraden meer om aan te bieden. De schuld is bij beiden zo hoog opgelopen, dat het in mekaar dondert.
Met een gigantische klap. Alleen, dan heeft de rijke bovenkant al zoveel geld geïnvesteerd, dat ze het kunnen overleven: in stukken grond (landgrabbing) , opgehoogde dijken, duurzame energie parken, grote geïsoleerde comfortabele huizen, allemaal nieuwe elektrische autos op eigen geproduceerde energie, smart cities, met een ‘internet of things’ : dat proces is nu precies bezig in rijke landen. Een vlucht vooruit, waarbij het klimaatprobleem wordt misbruikt om hun eigen hachje te redden, enorme investeringen te doen en diezelfde uitputtings-economie aan te drijven. Dat daarbij het CO2 budget, als proxy van de fysische werkelijkheid, de planet, versneld wordt opgemaakt, doet er niet toe. De drijfveer is nu dat de economie onafhankelijk moet worden qua energie en materiaal, zodat de eigen welvaart kan worden voortgezet. Dat gaat ten koste van lokaal meer energie en materiaalinzet, en een toe-eigenen van een onevenredig deel van de (resterende) CO2 emissies van in dit geval de ‘globale‘ onderkant . Die is eerst via het kolonialisme qua bronnen uitgemolken, toen qua geld en nu qua CO2 emissies. (Zoals Hueseman het uitdrukte: “ the third world is not underdeveloped, but over-exploited”.[5] ) De 2 graden grens wordt zo een farce.
Schandalig is het om nog langer in liberaal kapitalisme te geloven, in oneindige groei. Dat PPP omarmt, omdat er zo 2 keer schuld valt te creëren: financiële schuld en bronnen schuld . Een pyramidespel in het kwadraat.
1 Rifkin, J., The Zero Marginal Cost Society: The Internet of Things, the Collaborative Commons, and the Eclipse of Capitalism Paperback – July 7, 2015
2 The economic growth engine , How energy and work drive material prosperity Ayres et all, and https://ruayres.wordpress.com/
3 Kenis en Lievens: De mythe van de groene economie. The book is in Dutch, there is a extensive article in english available: Greening the economy or economizing the green project?
4 The Precariat: The New Dangerous Class Guy Standing 2014
5 Techno-Fix, Why Technology Won’t Save Us or the Environment, by Michael Huesemann & Joyce Huesemann
