“De EU moet meer investeren, om niet achter te gaan lopen”, waarschuwen economen deze week. “Anders zijn we over 50 jaar het openluchtmuseum voor de rest van de wereld”. Of , in dat geval, zijn we de enige plek waar nog enigszins te leven is? Niet geheel opgeofferd aan het kapitalisme, met steeds grotere vervuiling, schaarste en opgejaagd door concurentie?
Economen kunnen niet anders denken dan in geld, en daardoor lopen vele initiatieven om zaken te veranderen tegen een muur aan, en die muur heet vaak BNP. Feitelijk wordt vrijwel alles in de wereld afgemeten aan BNP, en voor economen bestaat er nog weinig anders dan BNP. En dat gaat niet helpen om de problemen op te lossen, want BNP moet groeien, anders valt het bouwwerk in elkaar. De fysische wereld echter kan niet groeien, die is begrensd, is gelimiteerd, er is jaarlijkse aangroei van grondstoffen in het systeem, concentratie in planten groei en ertsvorming [1] en daar kan maar een deel van afgeroomd worden om het geheel de kans te geven te blijven functioneren.
Terwijl, meer geld is meer omzet, is groei: en dat is per definitie meer milieubelasting en meer energievraag. Bijvoorbeeld: meer groei is meer vleesproduktie, is meer soja is meer boskap is meer biodiversiteitsverlies, en is meer transport, is meer energieinput is meer windturbines is meer materiaal, is meer mijnen en meer uitputting en meer afval en natuurschade, en meer mest. Enzovoort.
Een ander voorbeeld: meer groei en geld is grotere auto’s is meer materiaal is meer brandstof, is meer uitstoot is meer energieproduktie voor energie en materiaal, en meer materiaaluitputting, meer metaal mijnen en vervuiling. Grotere autos zijn ook zwaarder dus meer banden slijtage, wegslijtage, is meer vervuiling, en is meer ruimtebeslag, grotere parkeergarages, Enzovoort.
Meer… is meer , kortom. Per definitie.
Het is misleidend, als het gaat om met behulp van geld (zoals dat financieel stelsel momenteel wordt ingezet) op lange termijn de wereld in balans met zijn grondstoffen te brengen, de bronnen waravan w emoeten leven. Dat zijn twee verschillende zaken, ik heb er al meer over geschreven.
Maar BNP is misleidend in meer opzichten: Zo staat de P in BNP voor ‘producten’, maar daar gaat BNP helemaal niet over, die gaat over geld. Hier worden weer twee verschillende zaken door elkaar gehaald.
Bij product denk je aan iets materieels, waar fysieke arbeid in is gestopt, en dat waarde heeft voor de toekomst, nut, zijn functie kan vervullen. Maar economen zijn er steeds meer in geslaagd zaken onder productieve sectoren te plaatsen die dat helemaal niet zijn. Grote delen van de bureaucratie, zijn alleen maar bezig met afromen, of vertragen, voegen geheel geen ‘produkt’ of nut toe. Maar dat terzijde…
Het gaat dus niet over producten, maar ook nog feitelijk niet eens om ‘verdiend geld’, maar ‘slechts om omzet, of die nou nuttig was of niet. Eigenlijk moet de term dus sowieso al BNO zijn: Bruto Nationale Omzet.
Maar BNO,ook weer in geld, is ook misleidend. Want zoals ik al melde, is dat nuttige omzet? Draagt die omzet blijvend iets materieels bij aan de samenleving? Is dat geinvesteerd in nuttige meerwaarde? Of staat het voor onnuttige bijdragen? Een pretpark bijvoorbeeld, is natuurlijk leuk, maar draagt niets essentieels nuttigs bij aan de materieele samenleving, waar die samenleving voor langere tijd van kan profiteren, in de zin van voorzien in essentieele zaken. En zo zijn er talloze andere activiteiten. (Al zou je kunnen denken aan een aparte BNO, maar dan alleen voor niet nuttige zaken, die ook geen impact of uitputting tot gevolg hebben. Maar activiteiten zonder nut en zonder impact zijn er niet heel veel, wellicht wat in het sociale en culturele domein.)
Materieele zaken kunnen overigens ook onnuttig zijn, neem bloemen, of vele andere ‘bullshit produkten’, waarvan ik er eerder enige beschreef op linkedin. Produkten die alleen maar de grondstof voorraad plunderen en uitputten. [2] En nog los daarvan, ook nuttige zaken kunnen bij slecht beheer de grondstof voorraad uitputten, door veel te korte levensduur onder andere. Zo redeneerde ik al eerder dat alles wat niet minstens 50 jaar meegaat, slechts het individuele nut of genot kan dienen, maar niet de samenleving verder brengen, in tegendeel, het versnelt de uitputting van energie en grondstoffen.[3]
Bruto nationaal product (en dus ook BNO) is eigenlijk positieve framing van wat eigenlijk Bruto Nationale Uitputting is, BNU ! (en meestal ook of zelfs bruto internationale uitputting, we putten vooral de voorraad van andere landen uit…).
Bruto, omdat er wellicht (ook) iets blijvend nuttigs bij zit, dat na meer dan 50 jaar dienst afgetrokken mag worden van het jaarlijkse uitputtingsbudget.
En zelfs als we in BNP blijven rekenen, in geld, dan staat dat feitelijk gelijk, en is dan ook zo te lezen, dat het 1 op 1 staat voor uitputting grondstoffen. BNP=BNU. Laten we het dan ook zo noemen… *
Zoals George Monbiot schrijft in the Guardian: ‘building of an ecological civilisation that subordinates economics to Earth systems, not the other way round’. [4]
(ter illustratie uit het recente UN circularity gap report [5]: Between 2016 and 2021, the global economy has consumed 582 billion tonnes of of materials – nearly as many materials as the 740 billion consumed in the entire 20th century. )
Als je er wat aan grondstof, milieu of klimaat problemen wilt doen, zou je dus niet een begroting moeten maken op basis van bruto nationaal produkt of omzet, in geld, maar begrotingen in grondstof, en wellicht zelfs uitgesplitst naar soort: een Bruto nationale water begroting, een bruto nationale energie begroting, een Bruto nationale materiaal begroting, en gescheiden naar binnenlandse produktie ( en evt netto uitputtting ) en import. Misschien zelfs ook een BNBB, en bruto nationale biodiversiteits begroting. Wat komt er ieder jaar bij aan watervoorraad, aan zonne-energie, aan biomassa groei ( voor voedsel en materiaal), aan (geconcentreerde) ertsvorming [1] en hoe gaan we dat besteden, maar ook niet meer dan dat.
Zolang we de groei van BNP blijven hanteren als voornaamste indicator voor alles, wordt het nooit wat, met die duurzaamheid, en wordt het gedonder en gezeik alleen maar groter. Meer is meer (geld en gedonder en gezeik), maar minder is minder. Het is maar waar je voor gaat. Dan maar verder als een openluchtmuseum, dan weten we in ieder geval zeker dat alles heel lang mee moet gaan, anders is het geen museum meer. Dat scheelt ook een hoop werk. En dat museum dan wel met entree en beperkte openingstijden. Slapend rijk worden, zittend voor je houten hut. Oh nee, dan hebben we weer geld, toch…. ? Nee, nee, uiteraard betalen in natura , van iemand persoonlijk bronnen budget**.
.
.
*En als we het helemaal goed doen, drukken we dat alles dan uit in landgebruik of landbeslag. En wordt geld afgestemd op een tekort of teveel aan land… [6] De bruto (en netto) nationale landbegroting. [7] . Land(-beslag) (in ruimtetijd) als enige echte algemene en absolute indicator, zoals ook beschreven in mijn nieuwe boek, Post fossiel Leven. [8]
.
** ook in arbeid bijvoorbeeld: net zoiets als eco vakanties: je mag drie weken komen leven in dat openluchtmuseum, met als tegenprestatie meehelpen in het onderhoud, of het land bewerken, onkruid wieden en zo 😉
.
[1] hernieuwbaarheid van alle bronnen: https://ronaldrovers.nl/de-hernieuwingstijd-van-alle-bronnen-maxergy-3-0/
[2] https://ronaldrovers.nl/bullshit-produkten/
[3] https://ronaldrovers.nl/alles-wat-niet-minstens-50-jaar-meegaat-betekent-achteruitgang/
[7] https://ronaldrovers.nl/hoog-tijd-voor-jaarlijkse-land-begroting/
[8] mijn nieuwe boek: Post Forssiel leven, https://www.ribuilt.eu/winkel/
