We gaan 100.000 woningen per jaar bouwen , zo verkondigde u, minister de Jonge, en daarover ging het debat onlangs in de 2e kamer. Het getal hing al langer boven de markt, aangewakkerd door de bouwlobby, en nu wil men aan de slag. Er zijn vele andere oplossingen denkbaar maar daar wilde ik het nu niet over hebben, wel over het feit dat al die nieuwbouw dus klimaatneutraal moet worden, anders haalt dat het klimaatbeleid onderuit.
Onder het motto: leuker kunnen we het niet maken, wel helderder, denken we even mee met Minister de Jonge.
Natuurlijk. Klimaatneutraal of CO2 neutraal bouwen. Maar wat is dat? Dat is meer dan energieneutraal: dat betreft alleen de operationele cq gebruiks-energie. Klimaat ( CO2) neutraal is inclusief de energie/CO2 voor het produceren van materialen en producten ( die emissies hebben al bij begin plaats gevonden). Tijdens mijn Fellowship aan de TUE, heb ik dat geïntroduceerd in een derde jaars project dat alle studenten moeten volgen: Het ontworpen nieuwe gebouw moet uiterlijk in 2050 klimaatneutraal zijn. Huh? #hoedan, zijn dan de eerste reacties. 2050 is gekozen omdat het politieke doel eveneens is om als landen dan klimaatneutraal te zijn. Het komt er voor dit project kort gezegd op neer dat de gebouwen zelf energie moeten genereren binnen de bouwplaatsgrens, voor operationele energie, en een jaarlijks surplus tot aan 2050 ter compensatie voor de reeds geïnvesteerde maakenergie ( embodied energie) En dat stelt de studenten voor nogal wat uitdagingen. Want ze ontwerpen wel met materialen, maar hebben geen idee van de eigenschappen en impact: vraag bijv. aan 250 derdejaars studenten hoeveel een gebouw ongeveer weegt per m2 en het blijft ijselijk stil…
Uiteraard (.) beginnen ze met ontwerpen ipv rekenen, en zijn ze veel te optimistisch, en moeten dan later hun ontwerp drastisch aanpassen. Het komt voor dat ze de laatste week nog enkele verdiepingen eraf halen omdat het anders niet uit kan. De afgelopen jaren bleken er twee trends duidelijk: studenten kiezen massaal voor biobased materialen, en vooral dus ook laagbouw (minder m2) . Anders lukt het gewoon niet.
Maar goed. De veranderingen gaan niet snel genoeg en we raken snel door het resterende CO2 budget heen,. De doelstellingen worden aangescherpt, de EU gaat voor 55% reductie in 2030. Dat betekent in feite dat nieuwbouw op zijn minst al in 2030 neutraal moet zijn. Immers als dat niet het geval is, is er extra CO2 uitstoot gerealiseerd, ook na 2030, ipv dat we bestaande jaarlijkse CO2 uitstoot hebben gereduceerd. Dus komend jaar ga ik van de studenten vragen om voor de nieuwbouw per 2030 klimaatneutraal te zijn. (“ Ja maar, architectuur vrijheid”? jawel, maar alleen binnen die randvoorwaarden van nul-CO2 !)
Overigens: ik reken met energie, niet met CO2. CO2 is immers een neveneffect, een gevolg, een van de velen. Het feitelijke probleem cq oorzaak is ons energie en materiaal gebruik. Ook na fossiel zal dat een probleem blijven dus laag energiegebruik ( en minder opwekking cq materialen) is een blijvertje.
Wat voor de studenten al een grote uitdaging is, 2030, is praktisch natuurlijk nog lang niet voldoende. Immers we hebben zogezegd maar een absoluut maximum CO2 budget dat we nog mogen uitstoten om in de buurt van die 1,5 graad te blijven. Dus zou alle nieuwbouw zelfs al direct bij aanvang klimaat neutraal moeten zijn, ofwel geen CO2 emissies veroorzaken, anders gaat dat direct van dat budget af, dat hard nodig is om bestaande woningvoorraad te verduurzaam, en dan wordt het pas echt uitdagend!
En zelfs dan zijn we er nog niet. Immers, een CO2 of klimaatneutraal gebouw, heeft wel nog een verbinding met het energie net, nodig om ongelijktijdigheid van vraag en aanbod te vereffenen. Daarvoor is (oa) netverzwaring nodig en het zou niet meer dan redelijk zijn dat een deel van de impact daarvan, die vraagt immers ook energie en materialen, op het conto van die nieuwe gebouwen terecht komt. ( en de landelijke energievoorziening is zelf nog lang niet CO2 neutraal…)
En ook dan zijn we er nog niet. Wat namelijk nooit gebeurd , vreemd genoeg, is de benodigde infrastructuur meerekenen in de impact van een gebouw. Zoals de weg die naar dat gebouw leidt. Bij nieuwbouw is het nu eenmaal zo dat daar meestal geen weg ligt, en als er niet gebouwd zou worden was er ook nooit een weg gekomen. De impact (en kosten daarvan) worden nu vooral afgewenteld op de gemeenschap. Dat is ook zichtbaar zelfs als er al wel een weg ligt, maar dan hoogbouw is gepland. Dat veroorzaakt dan weer een enorme puntlast in verkeersbewegingen ter plekke en in de omgeving, en aanpassingen daaraan komen ook voor rekening gemeente. Feitelijk zou je dus al moeten beginnen met alleen nog nieuwbouw toe staan waar al een weg ligt, en dan nog relatieve laagbouw…( waar de studenten al achter waren) .
Minister de Jonge, leest u mee?
Dan is er nog de discussie over ‘ruimte’ , die woedt natuurlijk volop, met claims te over, voor bebossing en biodiversiteit, voor zonnepanelen, woningbouw en biologische landbouw. En biobased grondstoffen: als al die nieuwe woningen van hout en ander biobased materiaal worden gemaakt is daar jaarlijks 800.000 hectare voor nodig. De helft van ons landbouwgebied.
Zo rekenend kwam ik er ook achter dat golf terreinen een enorm beslag leggen op ruimte. Als iedereen in Nederland 1x in de week golf zou spelen was daar zelfs half Nederland voor nodig aan golf terreinen. Maar als we alleen naar de al bestaande golfterreinen kijken: bij een woningdichtheid van 58 woningen per hectare, zijn alle bestaande golfterreinen voldoende voor al die woningen voor de komende 10 jaar ! De ruimte in het groen is als het ware al gereserveerd, parkeren aan de ingang, de weg ligt er al en het buurthuis staat er al. Waar wachten we nog op?
Minister de Jonge, bent u daar nog?
Maar ja , dan ligt nog steeds een groot deel van de nieuwbouw onder NAP. En om ook toekomstige milieubelasting door het investeren van energie en materialen om de boel droog te houden te voorkomen, zou er dus ook een moratorium op bouwen onder NAP moeten komen. Want 0-CO2 bouwen, ook wel ‘toekomstbestendig’, doe je natuurlijk niet in bedreigd gebied. Was dan ook verheugd toen u in het debat meldde dat er wellicht naar de Deltacommissie geluisterd moest worden, en wat meer in het Oosten gaan bouwen… Want inderdaad, beste minister, op zijn zachtst gezegd is bouwen onder NAP niet handig, gematigd gezegd is het kapitaalvernietiging, en hard gezegd: het is mensen in gevaar brengen.
Het zijn slechts een paar overwegingen en randvoorwaarden , die de opgave helder schetsen, en we natuurlijk mee moeten nemen willen we het gelijk goed doen..
Minister de Jonge, ik wens u veel wijsheid toe, en bellen mag altijd.
PS en ook over die 1 miljoen woningen wil ik het wel eens hebben, of dat allemaal nieuwbouw moet zijn…?
Ronald Rovers, Toekomstdenker, Waalre
