Circulair, dat is kringlopen sluiten, toch? Dan is dat dus de oorspronkelijke voorraad herstellen. Anders put het uit en raakt iets op. En dat is nu juist waar je niemand in de circulaire economie hausse over hoort. Geen wonder, want dat is lastig. Maar het is dus helemaal niet circulair wat er gebeurt. Waarmee niet gezegd is dat het fout is wat er onder die noemer gebeurt, maar het is niet circulair. Het is lineair vertragen, zoals in de vorige bijdrage beschreven.
Wat je doet is niet de keten sluiten, maar vertragen van de degradatie van de stof in zijn proces naar equilibrium, verdund in de omgeving.
Circulair is het dus niet. Circulair is het pas als je verantwoordelijkheid neemt om de oorspronkelijke voorraad te herstellen. De keten te sluiten, zodat die ook voor toekomstige generaties dezelfde keuzes biedt. En aangezien die met nog veel meer zullen zijn… Dat gebeurt bijvoorbeeld door het aanplanten van een boom , nadat je er een gekapt het voor het hout. In het algemeen geldt dat voor biotische of organische grondstoffen, die worden weer aan geplant, of groeien weer aan. (nauurlijk of door de mens dat maakt in feite niet uit). Dat moet je dan wel zekeren, in die zin dat die boom niet gekapt mag worden voordat ie weer de oorspronkelijke hoeveelheid materiaal heeft. Waarna het proces opnieuw kan beginnen.
Voor water en hout of biomassa is dat redelijk voor te stellen, maar dat geldt ook voor alle andere grondstoffen, zoals mineralen en metalen: ook daarvoor geldt dat de stroom impact bepaald wordt door Massa, Embodied energie en tijd (snelheid). En circulair kan die alleen zijn als er ook hier wordt geopereerd binnen het eigen regeneratievermogen van de stroom: als uitputting , in massa energie en snelheid, niet groter is dan aangroei in die periode, dus de snelheid waarmee nieuwe voorraden gevormd worden door photosynthese, vulkanisme , erosie of tektoniek.
Maar dat geldt dus ook voor abiotische, niet-organische of ook wel ’technische’ grondstoffen genoemd. De aanname dat die niet groeien , en dat je daar dus niets aan kan doen zoals in veel artikelen over circulair te lezen valt, is een verkeerde voorstelling van zaken.
Het duurt alleen heel erg lang, en de spoeling is dus dun. Er ontstaan nog steeds nieuwe mineraal voorraden en metaal voorraden, alleen in een tempo dat duizenden tot zelfs miljoenen jaren duurt. Ook olie en gas wordt nog steeds in de aardkorst gevormd, maar in hoeveelheden die wij in een fractie van een seconde erdoor jassen.
Zouden wij niet meer gebruiken dan er langs natuurlijke weg bijkomt, is er niets aan de hand. Een student uit Taiwan heeft eens uitgerekend dat de bergen aldaar ieder jaar zoveel stijgen door tektonische beweging, dat met gemak de hele bouw in Taiwan van stenen kan worden voorzien zonder dat ze hun eiland op den duur kwijtraken.
Maar voor de meeste ’technische’ materialen is dat met ons huidig gebruik buiten ons voorstellingsvermogen. Er resten twee opties: of drastisch minder gebruiken of de voorraad zelf herstellen. Over dat laatste binnenkort meer , maar nu nog even over het niet herstellen zoals dat momenteel gebruikelijk is en ook als onvermijdelijk wordt aangenomen. Niet alleen door belangenpartijen, zoals de organisaties die circulaire economie promoten, maar zelfs in de wetenschap ( oa bij LCA berekeningen, al wordt er wel gezocht naar een modus om dat in te bouwen): Het wordt vrij normaal geacht om van abiotische ( of technische) grondstoffen aan te nemen dat ze “ er gewoon zijn” . Ze worden “ gevonden in de natuur” . En vele berekeningen beginnen dan dus pas op dat moment: Bij fossiel bronnen is dat zelfs officieel: dat zit in de definitie dat de gevonden bron de ‘primaire energie’ is. Dat dat al drie procesgangen doorlopen heeft wordt onder de mat geschoven [1]
Maar neem nu biotische of organische grondstoffen. Daarvan vinden we het heel gewoon dat we de hergroei meenemen in beoordelingen: zoals het landgebruik. Als we voor organische hetzelfde zouden redeneren als voor niet-organische grondstoffen, dan zijn die bomen er ‘gewoon’, dan vinden we die in de natuur, en gebruiken ze gewoon. De bossen zouden dan wel verdwijnen natuurlijk. Net zoals mineralen en metalen, , en dat zou op heel wat protesten stuitten. Maar dat zou wel een gelijke behandeling van grondstoffen zijn. Of we rekenen voor allebei met regeneratie, of voor beide zonder. Maar nu worden ze ongelijk behandeld, en is er dus sprake van ‘grondstof racisme’ .
Uiteraard, dat regenereren kost in geval van mineralen en zeker metalen zeer veel energie, en heeft dus een prijs, die nu niet wordt verrekend. In een ‘circulaire economie’, profiteert de economie nog steeds van het feit dat geen verantwoording wordt genomen voor uitputting. Om in circulaire termen te blijven: de R van Restore. ( -stocks) In tegenstelling tot hergroeibare materialen,waar dat wel gebruikelijk is, tegenwoordig zelfs vaak automatisch ingebed. Er zijn al veel culturen ten onder gegaan wanneer ze daar geen rekening mee hielden, en het bos op een gegeven moment verdwenen bleek.
Gezien de energiebehoefte, en de prijs die aan het echt circulair maken van mineralen en metaal stromen hangt, is duidelijk dat de enig haalbare en volhoudbare manier van circulair grondstofgebruik bestaat uit het maximaal gebruik maken van hergroeibare materialen, tegenwoordig ook wel biobased genoemd. Daar zit uiteraard ook een maximum aan – het beschikbare land voor hergroei – waardoor nog steeds aanvullende maatregelen nodig zijn, zoals ook dat lineair vertragen is goed voor hergroeibaren. Maar daardoor minstens zo belangrijk, het zoeken naar andere invullingen van functies in de maatschappij: alleen de bestaande functies proberen ‘circulair’ in te vullen is bij lange na niet voldoende .
Dat is namelijk nog een beperking van wat nu onterecht dus circulaire economie genoemd wordt. En dat is focus op een product : men gaat steeds uit van een product gemaakt van grondstoffen met een tweede leven. Dat is niet per definitie verkeerd, behalve wanneer het een “circulaire aanpak” is voor een slechte oplossing , voor een product dat ook anders en met veel minder of geen grondstoffen geleverd had kunnen worden. Dan is het in feite nutteloos hergebruik, dat de zaak nog verder in problemen brengt. Immers het houdt een produkt of dienst in stand die we ons niet meer kunnen permitteren, of waar we het “ budget niet meer voor hebben, in CO2 gerekend bijvoorbeeld. Vooropgesteld dat er dus een alternatief is. Voorbeelden? Mijn bekende wasmachine maar weer eens: die kan gerecycled worden naar een A+++ wasmachine. Maar een wasserij op buurtniveau, met een haal en brengservice is een veel effectievere optie, met lokale werkgelegenheid en sociale contacten. En de was wordt nog steeds schoon en gestreken opgeleverd. Scheelt een paar miljard wasmachines , en de gerecyclede grondstoffen van de oude kunnen gebruikt worden voor andere functies. Voor de miljoenen nieuwe windmolens bijvoorbeeld,
Niets van dat alles is overigens te vinden in de rapporten die er over circulaire economie verschijnen. Wel alles over recycle, reuse , repair etc, maar dat gaat dus over lineair vertragen, en hoe daar geld mee is te verdienen. Wat altijd vergeten wordt zijn de feitelijke stappen naar circulair: de originele impact nemen, en herstellen, ofwel Restore . ( en Re-think, or re-organize diensten). Het zal wel met het economie deel te maken hebben ….
(meer over Restore in part 3.)
verder lezen:
[1] http://ronaldrovers.nl/?p=107
