Ik hou van steden. De levendigheid, de chaos, de keuze aan restaurants, en het observeren van mensen , op een terras met een biertje voor mijn neus. Ik heb ontdekt dat de mooiste attracties van een stad mobiel zijn, en vroeg of laat dat terras passeren…
Maar als ik daar zit dan wordt ik soms ook onrustig. Ongerust over de toekomst van steden. Ze groeien en groeien, en hoe groter ze zijn , hoe complexer en afhankelijker ze worden. Waar komen alle bronnen vandaan? Ze zijn compleet afhankelijk van het feite dat iemand , ergens, de stad gaat voorzien van immense hoeveelheden energie, voedsel, water, materiaal, en steeds meer… Wat gebeurt er als er een kink in de kabel komt, als een van die bevoorrading ketens wegvalt? Een staking, een boycot, een enorme droogte, overstromingen, een stroomuitval, een economische depressie? Of gewoon een tekort van een of ander, in een wereld op weg naar 10 miljard inwoners, die steeds meer (willen) consumeren?
Zoals in Griekenland een paar jaar geleden. Toen vele mensen de stad ontvluchtten, omdat ze er niet meer konden overleven vanwege de economische crises. Ze hadden geluk dat ze nog familie op het platteland hadden, waar nog wat te eten was. [1]
Natuurlijk, ik was ook bezorgd, voor de bier bevoorrading… Maar de dreigingen zijn vrij realistisch. De Banken zijn nog steeds niet safe, en wereldwijd bereiken we de grenzen van voedsel voorziening. Landgrabbing door buitenlandse mogendheden , om voedsel zeker te stellen voor het thuisland is aan de orde van de dag, de lokale bevolking met minder achterlatend. [2] En stroom uitval lijkt steeds waarschijnlijker. Vorig jaar waren 600 miljoen (!) mensen in India voor langere tijd verstoken van stroom . Gelukkig bezaten zij nog de nodige ouderwetse kennis om te overleven. Maar zelfs in België, met de Europese hoofdzetel , waarschuwde voor black-outs, en verspreidde een schema onder de inwoners wie en waar het eerste afgeschakeld zou worden. Er onstond een run op dieselgeneratoren [3]
De stad ontwikkelt zich als een groot organisme (Urban organism: ‘Orbanism’ [4]) van wie niemand weet hoe het zal reageren op allerlei bedreigingen. En alle bezige bijen die werken en leven in dat ‘orbanisme’ , zitten gevangen: er is geen uitweg, geen manier om in de eigen behoeften te voorzien, in water, energie, materiaal of voedsel, wanneer bevoorradingslijnen wegvallen. Als ratten in de val.
Er is enige ervaring mee. Zoals in Havana, toen de Russische steun wegviel, begin jaren negentig. Binnen een paar jaar, moesten de inwoners hun maatschappij her-uitvinden: produceren voor de lokale markt ipv voor de export , van stenen produceren van lokale materialen, tot grootschalige Urban Farming in Havanna: tot 30% van de groente behoefte kwam van stedelijke moestuinen. Het is ze gelukt, maar de Cubanen gingen door een moeilijke tijd. En Havanna is nog niet eens een megastad, zoals vele in geïndustrialiseerde landen [5] ill 1 . Of neem Detroit, de economie stortte in elkaar , en de bevolking ging van meer dan 1 miljoen naar 700.000 , 25% minder in 20 jaar, en zelfs meer over een iets langere periode.. Vele achterblijvers, werkeloos, overleefden door urban farming tussen de spookachtige lege gebouwen.
Is dat ook de toekomst voor andere steden ? “ Ja, maar“, begint mijn collega-terraszitter, “nu ontwikkelen we smart cities…!”. Ja, ja, smart. Maar wat is dat? Meestal gaat dat om veel technologie, over communicatie en verbinden van zaken, zoals met IOT, the Internet Of Things. “dus mijn koelkast besteld nieuw eten wanneer het op is?” Maar dan nog, iemand zal in dat eten moeten voorzien… Het is meer zoals I-DI-OT: The internet-Dependency Increase- Of Things. De afhankelijkheid van systemen wordt alleen maar groter. Een paar maanden geleden zag ik een documentaire over smart cities, met Amsterdam als een van de voorbeelden : De stad had een app, waarmee iemand eenvoudig een parkeerplaats kon vinden. Maar de inwoners hebben hun buik vol van bezoekers en toeristen. Ze demonstreren ertegen, en willen helemaal niet dat iemand van buiten eenvoudig een parkeerplek vindt. Wie is hier smart? De technologie? Ja, dat wel, maar de stad? En wie is de stad, is de vraag. Zijn dat niet de inwoners? Die hebben ook geprotesteerd tegen grote cruise boten die de stad aandoen, terwijl de gemeente ingestemt met 600 milljoen voor de vergroting van de sluizen, zodat die boten de stad kunnen bereiken… Venetië is al verder, die heeft ze al verbannen …. [7]
Het zijn vergelijkbare problemen als in Barcelona . De stad hangt vol met spandoeken als “ laat ons slapen” . Ik weet het, want ik zat op een terras onder zo’n spandoek, te genieten van dat biertje….[8] ill 2 .
Slimme steden, en het verbinden van alles, zou ook moeten leiden tot energiebesparing en voorkomen van klimaatverandering. Omdat energie efficiënter verdeeld kan worden. Maar dat is jezelf rijk rekenen, het is meer van hetzelfde. Het werd wel heel erg duidelijk, laatst rond een nieuw windmolenpark bij Groningen in de Noordzee. Duurzame energie voor 60.000 inwoners, zo werd ermee geadverteerd door Eneco. Tegelijk bouwde Google een nieuw datacentrum in datzelfde Groningen, om al die smart verbindingen te faciliteren. Toen beiden af waren werd bekend dat Google alle energie van dat Park had gecontracteerd, en adverteerde dat zij volledig op groene energie draaiden. Over inwoners hoorde je niets meer: Alle nieuwe geproduceerde duurzame energie gaat op aan nieuwe dataverbindingen, aan het internet of things, terwijl er dus geen kWh bespaard is aan ons bestaand energiegebruik, ondanks een nieuw park. Die gaan verder met gas en kolen energie, en krijgen de aardbevingen erbij. [9][10]
Voor mij is een smart city geen stad met een technologie plan, maar een stad met een crisisplan. Een stad die weet wat er moet gebeuren als verbindingen wegvallen, die daarvoor voorzieningen heeft getroffen om de ergste nood en basisbehoeften te ledigen . Wat te doen bij stroomuitval, wat als drinkwater wegvalt or vervuild is, als de voedselvoorziening in gevaar is , etc. Wat als banken straks instorten? Want ze zijn niet “too big to fail” , maar “too big to save…”! Dat lijkt me de eerste en belangrijkste taak van een stad, in een tijdperk waarin de problemen groeien en zeker de impact ervan , door internationale spanningen , tekorten in globale markten, of simpel door hackers die systemen stil kunnen leggen.
Het is niet eenvoudig , en daarom van het grootste belang die afhankelijkheid te verminderen van verre en onbekende verbindingen, , om de impact te verkleinen, ipv risico’s te vergroten door je op te hangen aan nog complexere structuren, zoals met smart cities.
Er zijn al wel steden die zich in die richting ontwikkeld hebben. In Zweden zijn er enkele, Curitiba in Brazilië is beroemd, maar de meest inspirerende is een klein stadje in Oostenrijk, genaamd Gussing. De burgemeester met een paar vrienden lukte het om in 15 jaar hun eigen duurzame energiesysteem op te zetten, en volkomen onafhankelijk te worden mbt energie. De energieprijzen liggen vast, ze bepalen hun eigen prijs. Nog belangrijker, ging er eerder 6 miljoen Euro de regio uit naar buitenlandse energiebedrijven, nu gaat er inmiddels 11 miljoen om in de lokale economie, en dat geld blijft daar ook. De leegloop van het stadje is tegengegaan, en er zijn 50 kleine innovatieve bedrijfjes actief met honderden banen. Kijk, dat noem ik Smart…! [11]
Voor een grote stad is het lastiger , maar het principe is hetzelfde, en niet onmogelijk. Wat helpt, is allereerst de vraag te verminderen. Zoals met de bewoners en hun huizen. In de EU zijn er 255 miljoen ( huizen) . In een EU H2020 project werken we aan gids voor de renovatie naar 0-energie van deze huizen. Met daarbij meegenomen dat de verschuiving van de impact naar ingezette materialen zo laag mogelijk is. Wat nog een lastige is, om daarbij de CO2 balans in de hand te houden . [12] Tijdens COP22 in Marrakesh presenteerde ik de eerste resultaten van een onderzoek samen met een aantal internationale collega’s naar de gevolgen van het Parijs akkoord voor de bouwwereld. Onder andere het effect van het renoveren van die 255 miljoen huizen. Dat blijkt een substantieel deel van het resterende CO2 emissie budget te zijn. Het rapport komt binnenkort beschikbaar, ik zal het hier melden. Maar het is al duidelijk dat dit aanpassingen in comfort en gedrag zal vergen, en dat een overschakeling maar materialen met zeer lage embodied energy onvermijdelijk is. Dat zal het nieuwe Smart worden, Smart city 2.0 : een stad met zeer lage afhankelijkheid van onduidelijke distributie lijnen en kanalen. [13]
De discussie hierover op het terras, trekt de aandacht: “of we wat stiller kunnen zijn…” Misschien, zouden we die discussie digitaal moeten voeren, op een “smart terras” , op het internet van discussies. In alle stilte whats’appen en twitteren onder mekaar. Niemand die daar last van zou hebben Maar dat zou weer extra energie vragen voor extra technologie, waardoor we weer extra windturbines moeten bouwen . Het blijft lastig . Er zijn nog meer terras sessies nodig om het allemaal te overdenken…
Deze blog is in verkorte vorm eerder verschenen op het EU smarcities platform:
http://www.smartcities-infosystem.eu/newsroom/blog/creating-truly-smart-cities-plan
[1] https://www.theguardian.com/world/2011/may/13/greek-crisis-athens-rural-migration
[2] Fred Pearce, the Landgrabbers , https://www.theguardian.com/world/2012/may/20/fred-pearce-land-grab-interview
[3] http://datafable.com/rolling-blackout-belgium/viz/
[4] Rovers R, 2009, Post Carbon – or Post crash – managing the Orbanism , World Transport Policy & Practice Volume 14. Number 4. April 2009, page 7-17 , http://www.eco-logica.co.uk/pdf/wtpp14.4.pdf
[5] http://english.ecosur.org/index.php/experiences/when-the-flow-of-oil-stopped
[6] http://www.dailydetroit.com/2015/07/06/10-detroit-urban-farms-rooting-goodness-into-the-city/
[9] announced for 60.000 housholds: http://nieuws.eneco.nl/eneco-bouwt-groot-windpark-in-delfzijl
[10] sold to Google: http://nieuws.eneco.nl/eneco-bouwt-groot-windpark-in-delfzijl
[11] https://cleantechnica.com/2013/10/16/renewable-energy-powered-austrian-town-gussing/
http://www.gussingrenewable.com/htcms/en/company/history.html
[12] http://www.more-connect.eu/
[13] news will be announced at www.sustainablebuilding.info
