Leven van zon en wind, nu, vandaag

Onze huidige leefstijl op 100% hernieuwbare energie baseren, gaat niet lukken, (zie twee afleveringen hiervoor [1])

Wat dan als we nu onze levensstijl aanpassen aan de vandaag al beschikbare hoeveelheid hernieuwbare energie cq elektriciteit, en die eerlijk verdelen, met enige creativiteit? Dan zijn we klaar met installeren en investeren. Dat scheelt een hoop werk, energie, grondstoffen en tijd, en hebben dan ook een kleine kans klimaat verandering binnen de perken te houden. Immers, we gaan in Nederland binnen een jaar door ons 1,5 graad CO2 budget heen, dus kunnen ons vrijwel niets meer veroorloven aan CO2 emissies, in de productie van zon en windenergie bijvoorbeeld.. En we hebben al meer geïnstalleerd dan menig ander land in de wereld, in sommige landen hebben grote groepen mensen nog niet eens elektriciteit. Dus als wij hier nu stoppen, zijn we goed bezig. want nog meer hernieuwbare energie is meer CO2, dat wordt immers met fossiel geproduceerd, denk aan staal van Tata bijvoorbeeld. En dat kan dus niet meer.

Dat is nog al heftig, ik weet het. Maar, om met toch een idee te hebben waar we mee bezig zijn, de vraag: waar staan we dan nu eigenlijk, als we dat zouden doen, als referentie? Een kleine exercitie, op een bierviltje als het ware.

Zon

Wat betreft zonnepanelen zitten we in Nederland momenteel op ongeveer 1 kWp geïnstalleerd vermogen per persoon. Zeg maar 3 a 4 panelen per persoon en conservatief gerekend 1000 kWh per persoon per jaar. Dat is al met al toch al behoorlijk. [2]

wind

Dan is er ook nog wind natuurlijk. Er stonden eind 2020 alles bij mekaar zon 2600 windturbines waarvan 2100 op land en 500 op zee. Samen goed voor 15,3 miljard kWh (36% op zee en 70% op land) , en in 2021 is dat al toegenomen tot 17,9 miljard kWh . (7800MW )

Omgerekend is dat aan vermogen zon 500 Watt pp, en aan productie ca 1000 kWh per persoon, gelijk aan zon.

Samen is dat toch al 2000 kWh aan elektriciteit. Als we alle als hernieuwbaar aangemerkte bronnen meenemen, biomassa, waterkracht etc , dan is het 2500 kWh pp. [3]

Maar goed , eer dit streven door de tweede kamer is, zijn we al gauw eind 2023 (..), dus wat als we 2023 ook nog meenemen ?

Naar verwachting wordt er in Nederland in 2023 zo’n 4 gigawattpiek aan zonnepanelen geïnstalleerd. Dat is nog eens 220 watt per persoon. [4]

Plus wind natuurlijk, er zou eind 2023 voor minimaal 4,5 GW aan vermogen aan windmolens op zee moeten staan. dat is op zee 2000 MW extra, dat is pp: 111 W pp. [5]

Met andere woorden, samen nog eens 330 Watt aan extra vermogen, dan zitten we op 1830 Watt vermogen en en stel 3000 kWh pp , op het moment dat het NL CO2 budget op is. *

Daar zouden we het mee moeten doen. En dan ook alles, want we gaan richting all electric uiteraard. “Brandstoffen’ , zoals gas, kolen, olie, bruinkool, turf, dat kan niet meer. Verbranden is uit. Op wat biomassa na wellicht, maar dat hangt samen met de biomassa vraag voor materialen en de noodzaak bossen te herstellen en uit te breiden in relatie tot biodiversiteit. Dus veel zal daarvoor niet beschikbaar zijn.

Wat kan je daar mee, of wat betekent dat? Hebben we hiervoor een referentie? Dan moeten we een tijdje terug, naar begin jaren zestig,

In 1960 gebruikten we ca 20 miljard kWh per jaar totaal aan elektriciteit [6a]….met 11 miljoen inwoners. Dat was 1800 kWh per persoon. Over alles! Daar kon de hele samenleving op draaien…. (excl. kolen, zie verder)

Per huishouden was het een stuk minder uiteraard.

Het huishoudelijk elektriciteitsverbruik in 1960 was 3,7 GJ pp. En dat is ca 1000kWh… (per huishouden!)

(zie de grafiek, die loopt tot 2014, daarna heeft CBS andere indicatoren gebruikt) [6b]

Wat betreft elektriciteit gingen we begin jaren 70 door de 2000 kWh grens per huishouden heen, en begin jaren 90 door de 3000 kWh grens per huishouden. Nu is het redelijk stabiel rond die 3000, maar door elektrificatie zal dat weer oplopen.

Maar 2500 kWh pp beschikbaar vandaag aan hernieuwbare elektriciteit, zeg meer dan 5000 per gezin/huishouden, lijkt nu een niet geheel onhaalbare kaart, zelfs niet in een all electric samenleving.

Er zitten natuurlijk wel een paar addertjes onder het gras. We zullen dan meer moeten leven met de seizoenen: elektriciteit gebruiken als het beschikbaar is, en juist veel minder in de mindere perioden. Iets overigens dat ze op het eiland Eigg in Schotland al doen: Die draaien geheel op lokale hernieuwbare elektriciteit, en de ca 100 inwoners krijgen een seintje als het energie aanbod te laag is, en alle niet noodzakelijke apparaten afgeschakeld dienen te worden. (In het begin ging dat nog met een ‘stoplicht’ bij het haventje, waar iedereen 1x per dag naar toe gaat om de post en goederen op te halen van de ferry boot, en kon zien het groen of rood was, gunstig of ongunstig is).

En uiteraard, dat is niet genoeg om alle industrie door te laten draaien. Maar dat kan ook niet meer dan, bovendien is de behoefte dan en stuk minder. Denk weer aan begin jaren zestig.

Dat wil zeggen, het elektrische deel. Zoals in de grafiek te zien is waren de jaren zestig het grote omslagpunt, en steeg daarna vooral het gasverbruik sterk. Voor industrie, zie hierboven, maar ook vooral door een enorm toegenomen comfort.

Met verwarming als hoofdoorzaak De verwarmingsvraag was destijds ook maar ca de helft wat het tegenwoordig is, (per persoon!). Dus de helft omlaag hoeft vandaag sowieso al geen probleem te zijn, kwestie van slechts 1 kamer verwarmen, zoals destijds. Als we die ene kamer dan ook nog eens optimaal isoleren en renoveren [7] , dan hoeft die vrijwel niet meer verwarmd te worden, dan is dat in principe met lichaamswarmte, zoninstraling, apparaten en een extra trui op te vangen. ( zie de woningen die in Oostenrijk zijn gebouwd, zelfs zonder verwarming [8]) En besef ook dat de opwarming, ook als we vandaag met CO2 uitstoot stoppen nog wel even doorgaat, dus de winters worden minder koud.

Leven met de seizoenen en beschikbaarheid, dus.

Er is nog wel een klein probleempje met die nu aanwezige hernieuwbare elektriciteit: wij zijn als samenleving alleen eigenaar van de kabels. Niet van de productie van die elektriciteit: de windmolens zijn niet van ons, en de grootste zonneparken ook niet, net zo min als van de geproduceerd energie. Als die commerciële producenten besluiten de elektriciteitsproductie aan het buitenland te verkopen…dan hebben we niks natuurlijk. ‘Ja maar, dan kunnen we onze kabelnetwerken afsluiten voor hen, toch?’ Jawel, maar als ze waterstof gaan produceren op zee, en vandaar met schepen rond gaan brengen, doen we daar niks aan.

Maar dat terzijde. In theorie zou het kunnen: stoppen met investeren, leven van de opbrengst. En dan dus binnen het 1,5 graden budget blijven.

Let op: dit was een gedachten experiment op een bierviltje, slechts ter referentie (en relativering) voor alle optimistische plannen die ons om de oren vliegen…

* overigens, Zwitserland heeft al bij referendum vastgelegd dat ze streven naar een 2000 Watt maatschappij, het maximum per persoon. (nu is dat 6000 Watt) Het lijkt dus of we daar al dichtbij zitten, maar dat is gebaseerd op het continue beschikbare vermogen, niet het geïnstalleerd vermogen. Maar toch, ze hebben daar al voor drastische verlaging gekozen. [9][10]

(“The work performed by twenty workers, or three horses, working around the clock, amounts to 2000 watts. Anyone who burns one litre of petrol every six hours consumes 2000 watts”)

[1] 100% hernieuwbaar? http://ronaldrovers.nl/welles-nietes-in-100-hernieuwbare-energie-studies/

[2] https://solarmagazine.nl/nieuws-zonne-energie/i28714/nederland-verstevigt-koppositie-en-heeft-meeste-zonnepanelen-van-europa-per-inwoner

[3] https://www.cbs.nl/nl-nl/cijfers/detail/82610NED

[4] https://www.zonnepanelenkeuzehulp.nl/2023-4-gigawattpiek-nieuwe-zonnepanelen-nederland

[5] https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/windenergie-op-zee

[6a] https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2015/07/elektriciteitsverbruik-16-keer-hoger-dan-in-1950

[6b] https://www.clo.nl/indicatoren/nl003617-huishoudelijk-energieverbruik-per-inwoner

[7] domijn woningen 1 ruimte verwarmd : https://www.domijn.nl/over-ons/actueel/nieuws/resultaten-pilot-thermisch-compartimenteren-boven-verwachting/

rapport: https://www.saxion.nl/binaries/content/assets/onderzoek/areas–living/sustainable-building-technology-material/openbare-samenvatting—aanvulling-monitoring-2020.pdf

[8] Graf woningen zonder verwarming:

https://www.archilovers.com/projects/275184/tangible-qualities-of-sustainability.html

https://v-a-i.at/publikationen/baukulturgeschichten/20kw47eschbuehel.pdf