Opslag (binding) van CO2 in hout is een hot issue momenteel*. Maar hoe zit het nou precies…? Voordat ik daar wat dieper op in ga, paar opmerkingen vooraf:
(het stuk onder kopje ‘rekenen’ is toegevoegd en onder kopje ‘CO2’ is later herschreven)
Bouwen in hout is altijd een goede zaak, zelfs los van CO2 opslag: het is sowieso lager in proces-energiegebruik tov andere gangbare materialen of bouwmethoden. Dat is vaak genoeg aangetoond. Bovendien is hout als materiaal hernieuwbaar, en leidt, bij goed gebruik dus niet tot uitputting en degeneratie van het systeem, zoals vele andere grondstoffen in de huidige volumes wel doen ( denk aan zand.. ), nog los van andere negatieve effecten bij de winning van alternatieven. Bovendien de aanpasbaarheid is veel groter en eenvoudiger, er is een lichtere fundering nodig, en zou zelfs op simpele poeren kunnen. Iets wat ik hier nu niet zal uitdiepen.
Maar hoe zit het nu met CO2 opslag of binding in hout? :
Het duurde even eer ik het enigszins doorgronde, dat gegoochel met CO2. Als we er mee rekenen, moeten we dat wel eerlijk doen. En dan is de centrale vraag: is bij bepaalde activiteit de absolute verandering in CO2 emissies aanwezig, negatief dan wel positief? ( De vraag is algemeen, geldt niet alleen voor een gebouw, maar ook voor een ‘tafel’ bijvoorbeeld)
Bij bouwen met nieuw hout begint dat bij het kappen van een boom , op t=0. Is er op dat moment dan CO2 geëmitteerd of ontrokken aan de atmosfeer? Nee, op dat moment is slechts een boom gekapt en gebruikt voor een balk of kolom. De CO2 in het hout was al vastgelegd, er is op dat moment van t=0 niets verandert. (behalve wat energie voor het kappen en zagen wellicht, de embodied energie, maar dat beschouwen we apart).
conclusie: Het verzamelen van nieuw hout voor de bouw op t=0 legt geen CO2 vast!
Vervolgens gaat die woning zijn eigen leven leiden en kan die boom weer aangroeien. Stel op t= 50 ( bijvoorbeeld 50 jaar) is die boom weer aangegroeid en de woning staat er nog, ergo, nu is er in die 50 jaar CO2 vastgelegd in die boom, en geen emissie geweest vanuit dat gekapte bouwhout verwerkt in de woning. Je kan dan stellen dat er nu absoluut CO2 ontrokken is aan de atmosfeer. Maar hoogstens dus als een dynamische berekening: groeiend vastgelegd in de tijd, en pas op t=50 ter grootte van het op t=0 gekapte hout.
Er zijn daarbij wel een paar eisen waaraan voldaan moet worden:
1 Er moet een nieuw boom hergroeit zijn, aangeplant zijn of dergelijke, dwz of het perceel waarvan geoogst is moet zijn aangegroeid.
2 die hergroei moet ook verzekerd en direct herleidbaar zijn en gekoppeld aan die woning. Een of ander schimmige redenering met “er is geen bos gekapt in de amazone” werkt niet. (zie oa het verhaal in de Guardian van Monbiot [1] )
3 de woning staat er nog. Zo niet is is er ook geen CO2 vastgelegd. Ook geen CO2 uitgestoten overigens, in principe. ( op hergebruik kom ik nog terug, maar voor specifiek die -eerste- woning is er geen CO2 verhaal.
4 Die woning moet ook na t=50 blijven staan. Op de eerste plaats, als die afgebroken wordt en opgestookt, is er extra CO2 vastgelegd, maar op of na t=50 teniet gedaan. Er is hoogstens evenwicht, er is materiaal gebruikt zonder positieve maar ook geen negatieve impact. Maar dat geldt voor alle materiaal cq grondstoffen, het verschil zit dan in het proces, de maak energie, de embodied energie.
Rekenen
Als het gaat om toepassing van CO2 binding in gebouw evaluaties het volgende . Er worden daarin verschillende bouwfases onderscheiden (tc350) : A: Grondstoffenwinning en bouwfase, B: gebruik en bewoning/operationele fase, C: einde levensfase, sloop, D: hergebruik of afvalfase. Internationaal is veelal +1/-1 of 0/0 benadering gebruikelijk. De eerste, de +1/-1 methode slaat dan op de A1 en D fase en zegt feitelijk: je slaat het inderdaad op, maar het komt ooit weer vrij, dus we rekenen ons even rijk, maar krijgen tzt de rekening. Of, zoals in 0/0 : we nemen het gewoon niet mee, nu niet en straks niet. Gezien de voorgaande gedachten gang mankeren beide methoden dus: bij +1/-1 : je slaat helemaal niets op bij t=0, dus de +1 bij aanvang klopt niet, maar het is ook niet gezegd dat bij t=50 de woning wordt verbrand, dus die -1 is ook speculatief. Bij 0/0 klopt de eerste 0 dus wel, maar die 0 bij t=50 dus ook niet. De rekenmethode zou dus 0/+1 moeten zijn, (dus niet nu al meerekenen) en alleen als aan de voorwaarden als boven beschreven is voldaan.
CO2
Overigens, dit is een evaluatie op gebouw niveau. En een relatieve benadering, want het resterende CO2 emissie budget kent een absolute limiet ( en het gaat uiteindelijk om CO2 emissies daar is de hele analyse om begonnen). En de CO2 emissies binnen dat budget houden vergt een aanpak op een hoger abstractie niveau, over de hele voorraad, en of we dan sowieso nog wel kunnen bouwen. Immers, ook in hout bouw, ontstaan er bij aanvang emissies, vanwege de embodied energie, de energie nodig voor bewerking en bouwen zelf, van hout, maar ook van de andere materialen die ook in houtbouw nodig zijn, fundering, glas, installaties, etc. ***
grondstof
Het CO2 verhaal is overigens ook weer een andere analyse als een ‘hout als grondstof’ analyse! Op t=50 is van CO2 al groeiende weliswaar steeds meer vastgelegd (onder genoemde voorwaarden), maar dat geldt niet voor hout als grondstof!! Er is vanaf t=0 zelfs minder grondstof beschikbaar, tijdelijk: pas na 50 jaar is de (hout-)balans hersteld en pas na die 50 jaar begint aldaar netto voordeel te tellen, voor zowel hout als beschikbare voorraad dan wel als bos als toegevoegd bosareaal. (hout in de woning (voor eeuwig…) is immers niet meer beschikbaar als voorraad).
Hergebruik nu
Bovenstaand is de analyse mbt nieuw hout en nieuwbouw. Hoe zit het dan met ‘oud hout’? Daarvan is niet gezegd dat het hout, en de CO2 er in gebonden, ook daadwerkelijk is aangevuld en aangegroeid tijdens de levensduur van dat voormalige gebouw. Dat hout kan destijds ook uit kaalkap voor plantages zijn gekomen. Dus dat heeft geen CO2 opslag inclusief in zich, en daarmee geen effect op de absoute emissie grafiek. En aangezien er voorde dat 2e gebouw niets gekapt is bij de bouw, is er ook niets aangeplant, en is er dus ook geen sprake van groeiende CO2 opslag gedurende de 2e levensduur.
Overigens, niet bouwen nu, in wat voor materiaal dan ook, en meer bos aanplanten**, is in alle gevallen nog steeds beter, mbt de korte termijn CO2 doelen.
Deze analyse is waarschijnlijk geen populaire versie, maar ik krijg het fundamenteel niet anders beredeneert.
.
PS: er volgt snel nog 2e deel, dat gaat in op andere biobased materialen en de relatie van CO2 opslag met land en tijd
.
*1: energie ipv CO2
Disclaimer: ik ben er zelf niet voor om in CO2 te rekenen, dat is een end of pipe benadering, het behandelen van gevolgen ipv oorzaken. Oorzaak is ons energiegebruik (vooral tbv materialen voor onze consumptiedrift, aangewakkerd door de idee van ongelimiteerd kapitalisme ) en beter is het dan ook om in energie sec te rekenen, van welke oorsprong ook: want die is ook gelimiteerd en veroorzaakt altijd impact, is het niet in CO2 dan wel in materiaaluitputting en wat dies meer zij.
( De energie is er namelijk de oorzaak van dat kringlopen draaien, en kringlopen zijn gemaximeerd in volume en snelheid: iedere energie input, hetzij arbeid (vergt voedsel etc ), hetzij windturbines, (vergt weer energie en materiaal en winning daarvan milieuvervuiling), hetzij fossiel (oa maar niet alleen CO2) , etc, put weer andere kringlopen uit, of zorgt ervoor dat ze boven hun regeneratievermogen ingezet worden. De oorzaak is ongelimiteerde energie inzet voor ongelimiteerde natuur en materiaalvoorraad aantasting. )
En stel we hebben op zeker moment de energievoorziening CO2 emissieloos gemaakt, en CO2 opslag is minder opportuun geworden dan is minder energiegebruik nog steeds een hoogst relevant gegeven, want dat scheelt in de bouw van energieopwekking.
In CO2 rekenen, (focussen op 1 gevolg) leidt ertoe dat wij als gekken gaan bouwen aan een alternatieve energievoorziening, om al onze weelde overeind te houden met de droom dat als alles van hernieuwbare energie is het niet meer uitmaakt wat we doen. Welnu, dat is slechts probleem verplaatsen. Dat is met oogkleppen op focussen op 1 onderdeel van alle kringlopen. Daarover een andere keer.
**2 bos bestand
Om nog even op dat bosbestand door te gaan: Vanuit bos bestand bekeken, nationaal gezien, is belangrijk om te weten of alle hout oogst nu al ingezet wordt als hout en dus als CO2 opslag op termijn…? Ik heb daar niet speciaal naar gekeken. Want in dat geval is de vraag hoe dan te dealen met nieuwe houtvraag vanwege nieuwbouw? Gaat af van bestaande bossen, die al geheel uitgevraagd werden? Of zijn die bossen niet geheel benut, en is er daar natuurlijke sterfte, en CO2 uitstoot, die dan voorkomen wordt door oogst…?
***gebouw
Voorgaande is vooral wat betreft de CO2 emissies van een gebouw in relatie tot de grondstof hout. De bedoeling is echter controle krijgen over CO2 emissies, en dan moeten we iets breder kijken. Daar komt dan nog bij natuurlijk de embodied energie van de bewerking en het bouwen zelf bij, en al zijn die voor een houten gebouw lager dan voor alternatieve materialen, er is dus wel degelijk CO2 emissies van dat gebouw, direct bij aanvang al. De embodied energie ligt ergens rond de 4-6 GJ per m2 gebouw, en afhankelijk van de productiewijze is dat allemaal fossiele energie, en dus CO2 uitstoot. Ook een houten gebouw begint dus met CO2 emissies. Zeker in eerste instantie vergroot nieuwbouw dus ons CO2 probleem.
En ook al is houtbouw te prefereren, als je gebouwen onderling vergelijkt, waar het om gaat is dat we CO2 emissies snel omlaag moeten brengen, en dan telt niet het relatieve beter of slechter zijn tov andere gebouwen, maar de absolute emissies, van welke oorsprong ook. We moeten in 2050 op 0 zitten, volgens vigerend beleid, maar als we naar het budget kijken, ( de kans om de opwarming tot rond 1,5 graad te beperken), dan is dat al over een paar jaar op [2]. Een argument als “we hebben uitstoot vermeden omdat we niet in beton bouwen” gaat dan niet op, we hebben nog steeds absolute uitstoot.
ook in reducties reken tov een gangbare situatie heeft dan geen zin meer, die tijd is er niet. Bouwen, zowel de manier waarop, als bouwen in zijn totaliteit, de bouwopgave moet dus in relatie staan tot de absolute CO2 emissies, en zorgen dat die onder een bepaald niveau blijven, als geheel, en dan is er , ook voor houtbouw, slechts een zeer beperkte activiteit mogelijk. Te stellen dat bouwen in hout dus onze problemen oplost is veel tekort door de bocht.
Uiteraard, het leidt wel een minder groot probleem. En als aan de hiervoor genoemde voorwaarden voldaan wordt dan zou je dus jaarlijks gradueel een evenredig deel negatieve emissie mogen rekenen, waarbij dan eerst de daadwerkelijk uitgestoten emissie van embodied energie gecompenseerd dient te worden , waarna een wellicht netto negatief saldo kan resteren, en dat zou dan in ieder geval voor 2050 bereikt moeten zijn, maar feitelijk al veel eerder, gezien de absolute budgetten. En sowieso: zolang bij aanvang nog netto emissies plaatsvinden, vergroot dat ons probleem alleen maar, terwijl we al in 2030 ca 50% reductie bereikt moeten hebben, wetende dat we ook nog grootschalig de bestaande bouw gaan renoveren,met de nodige emissies als gevolg.
Het is dus noodzakelijk dat we een absolute en cumulatieve CO2 boekhouding gaan voeren, over de hele bouwopgave ( en natuurlijk ook voor andere sectoren)
[1] Carbon offsetting is not warding off environmental collapse – it’s accelerating it, George Monbiot, Guardian, 26-01-22
[2] https://www.linkedin.com/posts/roversronald_thats-how-fast-the-carbon-clock-is-ticking-activity-6896099601234178048-nd8h
