Er is voor een architect niets mooiers dan een iconische toren te mogen ontwerpen en bouwen. En een stadsbestuurder kan er zijn handtekening mee achterlaten. Komt het even goed uit dat we wereldwijd van verstedelijking spreken, en dus wordt het al snel geframed als ‘het kan niet anders’: we moeten de hoogte in. En iedereen trapt erin, want kijkt niet verder dan zijn neus lang is, en we vinden allemaal de plaatjes mooi. Maar het is geen goed idee, en nergens voor nodig, en wel hierom.
1 Er heerst het waanidee dat hoge dichtheid alleen te bereiken is met hoogbouw. Maar dat is bewezen onzin, een van de dichtst bebouwde steden ter wereld is de Parijse binnenstad, vrijwel geheel bestaand uit 5 a 6 lagen en algemeen erkend als een stad met hoge architectonische kwaliteit.(ca 21000 inw/km2) In de meeste districten ligt de dichtheid hoger als die van bijv. Manhattan.(26000 inw/km2) En Dhaka, de dichtstbevolkte stad ter wereld is een relatieve laagbouw stad. De dichtstbevolkte km2 in Europa, 2x zo veel als in de Parijse binnenstad, vinden we overigens in Barcelona, de wijk Eixample, met 35000 inwoners/km2 ! Erkend als een zeer gewaardeerde stadsuitbreiding, 5 a 6 lagen hoog. De meeste steden met veel hoogbouw kennen een lagere dichtheid. En waar de dichtheid wel die van Parijs overstijgt, is het vaak onleefbaar.
1b Laagbouw zou globaal gezien ten koste van land gaan? Maar alle inwoners van de wereld bij elkaar in de dichtheid van de Parijse binnenstad passen op een oppervlakte van ca 400.000 km2, ofwel nog geen 2/3 van Frankrijk…. (Niet dat we dat moeten doen, is niet handig, maar toont aan dat land niet het struikelblok is, wat betreft -laagbouw- steden.)
2 In een uitgebreide studie van steden rond de wereld in relatie tot energiegebruik, van collega Serge Salat, kwam de Parijse binnenstad als beste uit te bus: het is de optimale configuratie mbt bezonning en daglicht binnen in de woningen. [1]
3 Hoe hoger een gebouw/ toren, hoe meer energievraag per m2 vloer. Niet verwonderlijk, vanwege oa alle transport systemen, liften maar ook pompen en dergelijke. (en ook nog eens netto minder vloeroppervlak daardoor) En zelfs de hogere windsnelheden op hoogte leiden tot meer energieverlies (in ons klimaat).
4 Hoe meer er gestapeld wordt, hoe minder het gebouw in staat zal zijn energieneutraal te worden: dat wil zeggen de verhouding buitenoppervlak tov per m2 vloer appartement wordt steeds minder, en dus minder oppervlak om bijv. via zonnepanelen energie op te wekken. Ook aardwarmte biedt dan geen oplossing, want de vraag op dat kleine stukje grond is veel te groot om op eigen grond een vorm van aardwarmte te benutten. Arup kwam jaren geleden in een studie tot maximaal 10 pct, dat een wolkenkrabber in zijn eigen energie kon voorzien.[2]
5 Hoe hoger een gebouw, hoe meer schaduw het zal werpen op belendende gebouwen, en die dus beroven van hun mogelijkheid zelf via zonnecellen energie op te wekken en energieneutraal te worden. Wederom, denk aan de Parijse binnenstad configuratie. [3]
6 Met de hoogte neemt ook de hoeveelheid materialen toe per m2 gerealiseerd oppervlak; Een gemiddeld appartementen complex van 4 lagen kan volstaan met ca. 1000 kg/m2, wat langzaam oploopt, tot wel 2000 en meer voor echte wolkenkrabbers. ( tot 3500 kg/m2 voor de Malmo toren van Calatrava, ‘ slechts’ 100 mtr. hoog) [4] Ofwel 2 tot 3,5 keer hogere materiaal belasting, en uitputting, en gemiddeld 2 tot 3,5 x meer energie voor het produceren van de materialen (embodied energie) voor eenzelfde m2 vloer. Dat helpt niet om CO2 reductie te realiseren. (In laagbouw in hout en biobased materiaal kan het soms zelfs terug naar 5 a 600 kg/m2. )
7 Hoogbouw verhoogt enorm de verkeersdruk en vormt zo een enorme puntlast in de infrastructuur. Wat enerzijds leidt tot een hoge milieulast van het gebouw vanwege toevoegen van bijvoorbeeld een parkeergarage, maar ook een aanslag op het functioneren van het stadsverkeer tot gevolg heeft: en die kosten worden afgewenteld op de samenleving, zoals metrostations, verkeersknooppunten e.d..
8 Torens zijn in feite doodlopende straten., waarvoor liften noodzakelijk zijn, en waar mensen elkaar anoniem passeren . Sociale samenhang wordt zo verstoord. [5]
9 Omdat het doodlopende straten zijn, zitten mensen ook als ratten in de val bij calamiteiten. Er is geen achteruitgang. Vergelijk het met megastallen in de veehouderij, als er brand uitbreekt, sterven er enorme aantallen. En beveiligingsmaatregelen kosten weer enorm veel energie en materiaal. Of speciaal materieel van de brandweer, afgewenteld op de gemeenschap.
10 Hoogbouw is het tegendeel van wat wel resilient cities genoemd wordt ( veerkrachtig, vitaal) . Op het moment dat er problemen zijn in de distributiesystemen, waarvan mensen in een toren 100% afhankelijk zijn, is er geen redden aan: Als de stroom uitvalt zit men vast. Mensen in torens hebben geen enkele mogelijkheid om zelfredzaam te worden, wat betreft water, energie, voedsel of materiaal. ( en denk aan België dat al grote blackouts heeft aangekondigd). Hoe gaat een stad met allemaal hoogbouw zijn burgers opvangen als ze allemaal vast zitten in die torens, zonder water of elektra of voedsel? [6]
11 Hoogbouw is niets anders dan het stapelen van mensen om meer financieel profijt uit een m2 land te halen die in privaat bezit is. En dus wordt uitgemolken. Het is een financieel gedreven proces, dat heeft niets met stedelijke planning en optimalisatie te maken. En hoe meer land in bezit is van enkelen, hoe hoger de prijs kan worden opgedreven en dus hoe hoger de hoogbouw ( of zelfs megastallen en zo verder).
Kortom, kan mij iemand voordelen opnoemen, behalve het uitzicht? (Als er geen andere torens omheen staan dan toch)
Oh ja, en het nieuwste dat architecten (of projectontwikkelaars) bedacht hebben is om, in een poging hoogbouw te mogen blijven realiseren, er dan maar bomen op te zetten. En het geeft het gemeentebestuur een excuus: kijk eens hoe groen we bezig zijn. De kleren van de keizer, en natuurlijk de grootste flauwekul. Dat zou het gebouw duurzaam maken, of groen, of gezond. Op de eerste plaats , zie hiervoor, hoogbouw is sowieso geen oplossing. Maar hierdoor wordt het gebouw nog eens sterk verzwaard om die bomen te kunnen dragen, balkons vergroot en versterkt. Dat kost meer materiaal, en energie en fijnstof in de productie dan die boom kan compenseren. Maar het belangrijkste is nog dat die boom het gebouw de mogelijkheid ontneemt om nog iets van zijn eigen energiebehoefte op te wekken. De hele gevel is beschaduwd. [7] En fijnstof? Als we elektrisch gaan rijden in de stad of nog beter fietsen, neemt dat ook voor en groot deel af.
Met de uitvinding van de lift, oa Otis in 1862, is de ellende begonnen. Ik deel dan ook de bouwgeschiedenis in als BE en WE: before elevator en With elevators. En ik zou dus, gezien het bovenstaand betoog, willen pleiten voor een lift vrije omgeving, het tijdperk van AE , After Elevator. Maximaal 5 a 6 lagen, sociaal gemixed bewoond, en allemaal ongeveer gelijke hoogte om zonne energie gebruik te optimaliseren.
.
Naschrift: er is later een deel 2 verschenen, zie hier: https://ronaldrovers.nl/hoogbouw-nogmaals-als-er-een-lift-in-moet-niet-doen/ , Dat gaat ook over de CO2 lasten van bomen op gebouwen…
.
Referenties:
[1] Salat Serge, 2007 Energy and ecology efficiency of urban morphologies: a comparative analyses of Asian, American and European cities, 2007, Hong Kong SB07 Conference, 2007, Post conference book proceedings: ISBN: 978-988-17808-1-2
Also: Cities and Forms: On Sustainable Urbanism, Serge Salat, 2012, 543 pages, ISBN-13: 978-2705681111
[2] See my paper and references on reserachgate for the 2007 UIA Conference: How Tall is a sustainable building? Paper for the XXIII UIA World Congress of Architects, Torino, Italy 2008
Session HOPE, July 2, 1330, https://www.researchgate.net/publication/271269993_How_Tall_is_a_sustainable_building
[3] article: http://ronaldrovers.nl/recht-op-zon-schuin-plannen/
[4] Rovers R. 2010 Material-Neutral Building: Closed Cycle Accounting for Buildings Construction A new practical way to measure improvements in creating a balanced resource use for construction
Journal: International Journal of Sustainable Building Technology and Urban Development Volume 1, Issue 2, December 2010, pages 152-159
[5] http://ronaldrovers.nl/de-lift-een-doodlopende-weg/
[6] column for EU Smart Cities information platform: https://www.smartcities-infosystem.eu/newsroom/blog/creating-truly-smart-cities-plan
[7] http://ronaldrovers.nl/dan-maar-de-lucht-in-verticale-dromen/
