Arbeid lijkt helemaal verdwenen of te verdwijnen als productiefactor. Terwijl tot zo’n 150 jaar geleden de ‘ak’ , de arbeidskracht, de voornaamste energie bijdrage leverde . (naast de pk -de paardenkracht – als u hem nog kent.). Er werd zelfs volop gehandeld in ak’s : slaven werden in grote getale van Afrika naar Amerika gebracht, het wordt wel gezien als de eerste grote energiecrises. [1]
De ontdekking van manieren om fossiele grondstoffen in te zetten als energie, heeft de slavernij langzaam overbodig gemaakt. Maar vreemd genoeg, nu weer zo’n 150 jaar later, wordt het kind met het badwater weggegooid, zo lijkt het: Arbeid als productiefactor wordt langzaam uitgerangeerd. En dat is niet handig, in een tijd dat we weer van fossiel af moeten….
Arbeid levert meer op dan arbeiders kosten, is een vaak gehoorde stelling . Niet geheel onverwacht: iemand kan een stuk land bewerken , en oogst meer dan ie zelf opkan, en van de rest kunnen vele mensen anderen dingen doen dan voor voedsel zorgen. ( In het oude EDO Japan overigens aangemerkt als de ‘niet produktieven’) . Maar energetisch kan het dus niet: dat er meer uitkomt dan erin gaat, dat conflicteert met alle fysische wetten. Met name die van de thermodynamica: Anders zou ons energie probleem zo opgelost zijn natuurlijk. Energetisch komt er altijd minder uit een conversieproces als erin gaat. Er treden verliezen op en er zitten maxima aan wat met een bepaald proces om te zetten is.
Maar hoe zit dat dan met arbeid? De evaluatie start op het verkeerde moment: niet de arbeidsoutput is relevant, maar het eten dat in die arbeider gaat zitten , dat komt er niet zo maar, daar is land voor ingezet, dat daardoor ontrokken is aan andersoortige productie, en dat land is inclusief een jaar lang toegevoegde zonne energie. De groei van planten en vruchten is evenredig met de hoeveelheid zon die erop valt. Dat is de input. En via arbeid – de mens als conversieprocessor – komt er nooit meer zoveel uit als wat er aan voedsel is ingegaan. Daar zit de crux.
Maar is arbeid dan nog wel interessant? Ja, toch wel. Die zonne energie komt namelijk van buiten de aarde, dus die arbeid heeft nog steeds, als de aarde de geëvalueerde systeemgrens is, een netto opbrengst. Met andere woorden, er is geen uitputting van bronnen, er is energie van buiten systeem vastgelegd. Puur de energieconversie via een mens kost energie, maar via de combinatie met land is zonne energie nuttig vastgelegd en beschikbaar gemaakt: netto winst binnen het beperkte systeem aarde.
Bovendien er zit nog een andere kant aan: De mens bestaat al, en gaat ook niet weg, dus voedsel moet er sowieso in, of diezelfde mens nou wat uitvoert of niet. (natuurlijke selectie is voor de mens al uitgeschakeld) En mensen afschaffen is geen optie , het hele energie en milieu probleem zou dus niet bestaan zonder mensen die arbeid verrichten. We willen juist het systeem , met mensen erin , handhaven en verduurzamen, volhoudbaar maken. Dan is het wijs om die mensen te accepteren en hun arbeid als netto bijdrage te nemen. Anders heeft het sowieso geen zin. (al kunnen we bevolkingsgroei wel een beetje in de hand proberen te houden) . Arbeid inzetten dus, op zijn minst voor fundamentele behoeften.
Interessant is te constateren dat arbeid als zodanig niet standaard in berekeningen van milieubelasting wordt meegenomen, zoals de bekende Levens cyclus analyses (LCA’s). In feite zou dat ervoor kunnen zorgen dat meer arbeid inzetten een betere LCA oplevert. Je zou er voor kunnen pleiten om het dus niet weg te laten, maar juist als een positieve bijdrage in te brengen. Dan gaat het dus nog effect hebben. Maar dat zien we in de praktijk dus niet.
Als Arbeid al in een enkel geval in een lca wordt meegenomen, of wordt bestudeerd wat dat in ene lca zou betekenen: en dat wordt dan weer meestal als negatieve impact opgevoerd. Weliswaar van kleine omvang binnen globale processen, tov technisch/energetische processen. Maar wel als impact . [2] In dit geval wordt de voedsel opname als de belasting gezien (maar mensen afschaffen is geen optie, zoals we redeneerden, en vervangen door technologie, neemt de voedsel belasting niet weg…). In een andere paper wordt arbeidsbelasting ingevoerd, als het energiegebruik van een arbeidsuur [3] . Verder vinden we nog arbeid als sociale impact ( in termen van aantal werknemers e.d.) [4] , en in weer een andere paper is die arbeidsbijdrage wel heel extreem vertaald. De belasting is verdeeld in 3 arbeidscategorieën: HL1 is ‘qualified worker‘, H2 = ‘technician‘, HL3 =‘manual worker‘ . En de belasting betreft dan zijn levenswijze, zijn totale consumptie als persoon. De qualified werker heeft de grootste impact (meeste geld, meeste consumptie etc) Dat is dus die vrijgestelde door de meeropbrengst van landbouw, die daarmee de grootste ‘schade’ veroorzaakt. Overigens is dat een gevolg van her artificiële financiële waarderingssysteem, niet direct een gevolg van ‘arbeidsenergie’. De echte “arbeider”, die nog manuele arbeid levert ( ak’s) heeft in deze benadering de minste impact… Maar wel nog impact. (zijn energiebijdrage is niet meegenomen) [5]
Als je dat verder doorvoert, dat arbeid dus geen productiefactor meer is maar een milieubelasting, dan leidt dit tot automatisch tot uitschakelen van zoveel mogelijk arbeid, dan streef je dus ook wetenschappelijk naar een werkeloze maatschappij…. ( sociaal gebeurde dat al, werknemers zijn lastig en robots geduldig) Wat dan weer een beperkte systeem analyse is, want werkelozen moeten nog steeds eten, de belasting daarvan in het totale systeem verdwijnt niet . Terwijl ze dan geen nuttige output meer hebben. Zelfs het tegenovergestelde: hun energy gaat zitten in op een kantoor ( HL1) bedenken hoe ze nieuwe technologieën kunnen inzetten om meer arbeid overbodig te maken en andere bronnen te belasten…)
In al die gevallen wordt dus genegeerd dat met voedsel zonne energie is vastgelegd, en de mens sowieso bestaat, en zijn basis metabolisme niet valt uit te schakelen ( want dan hadden we dus niet eens een probleem, laat staan lca’s…)
Er zit wel een addertje onder het gras: Als we zouden doorvoeren dat arbeid altijd een positieve bijdrage levert,, dan zou je het omgekeerde effect kunnen krijgen, dat er mensen “gemaakt” gaan worden als zgn impactvrije energiebron.. Dan neemt de wereldbevolking enorm toe, en is het paard achter de wagen gespannen.
Hoe nu weer met twee benen op de grond te komen, met het goede perspectief? het antwoord vinden we bij de landbouw als arbeids-systeem . Zoals bijv. nagestreefd en verdedigd door Via Campesina, een NGO, die concludeert dat “industriële landbouw is niet langer een producent van energie, maar een consument van energie: “ energy in agriculture was converted from something that originally was the main product of agriculture to something that became a main input into agriculture “. Dat is een veel beter uitgangspunt, want de systeem grens is een ha land, niet een persoon. En de hectare land is uiteindelijk het “instrument” waarmee we hernieuwbare energie (via bijv voedsel) kunnen vastleggen. [6]
Het is evenwel niet handig dat we steeds meer fossiele energie in landbouw stoppen, die er niet meer uitkomt. Er zijn schattingen dat er ongeveer 10-15 calorie wordt geïnvesteerd om er 1 calorie uit te krijgen. [7] Het heeft alles te maken met feit dat daarmee de productie per hectare dus verhoogd wordt, maar ten koste van grootschalige uitputting van andere bronnen, en dus verschuiving van impact naar een bron die ondergewaardeerd is ( in economische zin) . Het mes snijdt dus aan twee kanten verkeerd: De landbouw wordt in-effectiever en put steeds meer andere grondstoffen uit, en hogere output leidt er weer toe dat er minder arbeid in de landbouw nodig is, met meer vrijgestelde mensen die weer de grondstoffen en energie behoefte opstuwen… (de H1 Klasse…) .
Arbeid in landbouw is vrijgemaakt ten koste van inzet van andere schaarse grondstoffen, om meer arbeid in te zetten voor meer luxe productie, en dus weer meer inzet van schaarse grondstoffen.
Als zodanig is het in een levenscyclus analyse dus te zien als een belasting: de voedsel produktie voor een arbeidsuur heeft een hoge impact. Maar dat ligt dus niet aan de ‘arbeid’s impact, maar enerzijds aan een beperkte systeemkeuze, en anderzijds aan de productieimpact van voedsel die uit de hand is gelopen. Niet aan het benutten van de arbeid zelf. Die met dezelfde hoeveelheid voedsel wordt gevoed als voorheen. ( op de obesitas gevallen na dan… )
Het is wel weer verklaarbaar: als we de productie per hectare niet zo hadden opgevoerd , hadden we niet genoeg landbouwland om iedereen in de wereld te voeden. [8] ( en was natuurlijke selectie weer in gang gezet). Met andere woorden land is schaarser dan de fossiele grondstoffen die daarvoor excessief zijn ingezet ( in machines , kunstmest etc) . Maar die nu ook ‘schaars’ worden: we willen fossiele brandstoffen immers uitbannen vanwege klimaatverandering. Dat is het cruciale punt.
Dus moet arbeid weer terug. Als positieve bijdrage*. Bijkomend voordeel: het is ook goed voor de gezondheid, en niemand zit op de bank werkeloos te wezen. Alleen wel nog even de fysische analyse met de goede uitgangspunten uitvoeren, het economisch en belasting systeem veranderen zodat arbeid de goede waardering krijgt. En onderwijl voorkomen dat we weer doorslaan en weer ak-units gaan produceren.
( in het volgende blog een arbeids-berekening…)
.
* Overigens, om het in perspectief te plaatsen, arbeid heeft in ieder geval veel te weinig vermogen om onze huidige industriële maatschappij van energie te voorzien, om ons huidige fossiele levenspatroon vol te houden. Maar In Nepal bijvoorbeeld zou twee uur fietsen per dag door iedere inwoner, en daarmee energie opwekken, voldoende zijn om de gehele energievoorziening over te nemen…. Dat geeft aan dat onze levenstandaard hier compleet ontspoord is. Als u daarover meer wil weten kan ik lowtech magazine aanraden, waar ik deze wijsheid vandaan heb. Prachtige beschouwingen over de echte krachten in onze samenleving. [9]
.
.
[1] Something new under the sun, An Environmental History of the Twentieth-Century World , McNeill, 2001, book: W. W. Norton & Company, Inc.
[2] The energetic metabolism of the European Union and the United States decadal energy input time-series with an emphasis on biomass. Haberl H, et all, (2006) J Ind Ecol 10(4):151–171
[3] Energy use per working hour : calculating the contribution of labor to manufacturing energy use.
Teresa W.Zhang and David A. Dornfeld page 189 in proceedings CIRP conference on life cycle engineering Tokyo 2007
[4] Is Labor a Suitable Input in LCA + DEA Studies? Insights on the Combined Use of Economic, Environmental and Social Parameters Diego Iribarren and Ian Vázquez-Rowe , Social Sciences journal. 2013, 2, 114–130; doi:10.3390/socsci2030114
[5] An input–output based framework to evaluate human labour in life cycle assessment
Rugani, B., et all, 2012 Int J Life Cycle Assess (2012) 17:795–812
[6] The EROI of agriculture and its use by the Via Campesina, Joan Martinez-Alier (2011) The Journal of Peasant Studies, 38:1, 145-160, DOI: 10.1080/03066150.2010.538582
[7] Effects of industrial agriculture on global warming and the potential of small-scale agroecological techniques to reverse those effects , A report to Via Campesina, by The New World Agriculture and Ecology Group, (November 20, 2009), Coordinator John Vandermeer, Gerald Smith, Ivette Perfecto and Eileen Quintero
[8] Count down, by Alan Weisman, Hardcover, 528 pages,Published September 24th 2013 by Little, Brown and Company (first published 2013)
[9] Nederlands: http://www.lowtechmagazine.be/2011/05/fietsmachines.html
English: http://www.lowtechmagazine.com/2011/05/pedal-powered-farms-and-factories.html
