Er is veel discussie over hoe gebouwen te beoordelen, als je behalve energie ook de materiaal impact meeneemt. In Nederland is daar al een instrument voor, de MPG, maar die staat ter discussie. Afgelopen jaren was ik oa betrokken bij een IEA internationaal onderzoeksnetwerk, van de afdeling EBC, in een zgn Annex 72. En enige bevindingen van oa die betrokkenheid , en aanverwante projecten, deel ik graag, in twee delen .
De oorspronkelijke bedoeling van het initiatief voor een annex was een focus op embodied energie, het definiëren van begrippen, methoden, en aanpak. In het opstartproces werd dat later ‘life cycle energy’. Waarna de focus is gaandeweg nog verder werd verschoven: naar life cycle carbon, (-emissies dus, incl wat ook wel ‘embodied’ carbon’ wordt genoemd). Van embodied energie naar whole life carbon dus. Overigens niet alleen in deze werkgroep, we zien dat overal. [1] [2] [3]
De studies en discussies daarover heeft een aantal inzichten opgeleverd, naast betrokkenheid bij andere onderzoeken, die mij overtuigden dat we verkeerd bezig zijn, met betrekking tot evalueren van gebouwen ( en ook producten). Dat de wetenschap zich teveel op de bouwwereld en gebouwen (producten) richt, ipv zuivere fundamentele analyses te maken.
Ik zal een aantal van die misvattingen hier benoemen. Let wel dit gaat dan vooral over operationele en zgn embodied energie effecten. Materiaal uitputting zelf, (en of herstel voorraden) zit daar nog niet in, dat komt aan bod in een nog te publiceren boek.
Overigens zijn sommige onderwerpen al eerder als afzonderlijk item in een blog behandelt, daar verwijs ik dan naar.
1. Een focus op CO2 of Carbon, is een vreemde zaak, als we naar een maatschappij zonder fossiele energie willen. Dan moet je niet rekenen met de oude ongewenste werkelijkheid, maar optimaliseren naar die gewenste toekomst, dus vanuit processen en producten zonder CO2. Dat onderweg tijdelijk nog wel CO2 in het spel is, is niet relevant voor optimaal einddoel. [4]
2 Focus op CO2 wekt de suggestie dat je CO2 kunt oplossen, en doorgaan met wat je deed. Zoals bijvoorbeeld Aluminium toepassen dat bijv. 10 x meer energie impact heeft als ijzer. (per kilo dan wel) maar als je dus produceert met hernieuwbare energie, zoals in Ijsland, kan je dus doorgaan met aluminium, ook als dat voor onzin toepassingen is (waar helemaal geen extreem impact materiaal als aluminium nodig zou zijn), dat drijft het energiegebruik op. [5]
3 Uiteraard heeft energie-rekenen, ipv met carbon/CO2, de voorkeur omdat we ook energievraag moeten verminderen, anders blijven we steeds meer windturbines en zonnepanelen moeten bijbouwen, dat is een gebed zonder end. Ook met hernieuwbare energie is energiebesparing hoogst relevant.
Door op (embodied) energie te sturen, tackle je beiden, CO2 en energievraag.
4 bovendien, en niet onbelangrijk, CO2 is een gevolg en geen oorzaak, dus we zijn weer paard achter de wagen aan het spannen, de geitenpaadjes route. De focus op 1 gevolg verschuift probleem naar andere gebieden.
Het uitgangspunt is dus al niet juist, maar ook in het rekenen zelf zitten de nodige valkuilen.
CO2 opslag in materialen ?
Als je toch in CO2 blijft rekenen, dan is een consequentie van CO2 denken en rekenen is dat je ook in CO2 opslag in (bouw)materiaal gaat denken. Maar dan moet je jezelf vervolgens niet rijk gaat rekenen. CO2 opslag in biobased materialen mag slechts dynamisch meetellen: dus wat bijv. betreft hout: naarmate het project ouder wordt ( en de bomen kunnen aangroeien), een evenredig deel mee tellen. Dus bij oplevering project is opslag 0, en zeg na hergroei van de bomen, zeg 40 of 50 jaar, pas 100%. Of anders gezegd: pas als daadwerkelijk hergroei heeft plaatsgevonden in dezelfde hoeveelheid, telt die opslag mee. [6] Beter: in embodied energie rekenen, niet in Carbon, CO2 of GWP.
Overigens, dit laat ook zien dat de huidige gebruik van de term embodied carbon misleidend is: dat moet emitted carbon zijn. Embodied is natuurlijk wat er dan is vastgelegd, in oa biobased materialen. (en in fossiel, zolang we dat in de grond laten…!)
3. Levensduur ?
1)Embodied energie of wat vooralsnog als Embodied Carbon wordt gerekend, wordt over de levensduur gemiddeld. Dat is desastreus, want die is direct , bij aanvang, en mag je niet wegrommelen over een fictieve verwachte levensduur, en dus naar de toekomst verschuiven. Dan weet je zeker dat je door het CO2 budget aan emissies heen gaat. Zie ook [7] [8]
2) Sowieso, een gefixeerde levensduur is een economisch concept, geen fysisch wetenschappelijk concept. Fysisch dienen gebouwen zo lang mogelijk mee te gaan, honderden jaren, om de kringlopen niet te zeer te belasten. Met onderhoud en repareren is dat geen enkel probleem. Als iedere generatie zijn eigen gebouwde omgeving moest bouwen, was er geen vooruitgang mogelijk. [9]
M2 rekenen ?
Per m2 rekenen (normaliseren) is perfect voor vergelijkingen tussen diverse oplossingen, maar zegt uiteraard niks over uiteindelijke absolute impacts. Want over hoeveel m2 heb je het? En wat telt als (nuttige) m2? Het gaat om het leveren van een functie: onderdak, binnen landelijk maximale budgetten aan energie ( en evt CO2, als daarmee toch gerekend wordt), [10] zie ook:
reducties ipv absoluut?
Bij CO2 rekenen wordt voortdurend naar reductie trajecten gekeken, ook bij gebouwen, helemaal als levensduur de groots gemene deler wordt. En inderdaad, als iedere jaar de gebouwen 2,5 %-punt zuiniger worden, dan is na 40 jaar de uitstoot van gebouwen 0. Maar dan zijn we al ver over onze 1,5 of 2 graden emissie budget, zoals door IPCC vastgesteld, geschoten. Wat nodig is, als er al in CO2 gerekend wordt, is een absoluut budget, en daarbinnen blijven. Zie [11]
recycling ?
1) in de toekomst: onzin natuurlijk om daarmee te rekenen, met andere woorden: wij gaan lekker door met nieuwe materialen, en onze kinderen mogen met ons afval werken. En mogen dan niet eens daarmee rekenen, want dat voordeel hebben wij nu al meegeteld. Bovendien, wie garandeert dat er in de toekomst gerecycled wordt*? [12] En bovendien: gebouwen moeten veel langer mee gaan, zie levensduur.
2) gebruik vandaag gerecycled materiaal: Dan wordt vaak alleen gerekend met embodied energie van het recycle proces. De originele embodied energie, of CO2, is dan ineens verdwenen? Onzin natuurlijk, (tenzij dat direct aan begin op een of andere manier al gecompenseerd is, op een steekhoudende manier). Maar algemeen, hoe langer iets in gebruik, hoe minder energie/CO2 belasting per eenheid van functie per tijdsperiode, maar nooit 0 natuurlijk. Het is even lastig rekenen, [13] , maar als vuistregel in de praktijk gebruik ik voor hergebruikt en/of gerecyclede materialen 50% van de originele impact, tenzij anders aangetoond. ( en excl. nieuwe (recycle) proces energie)
systeemgrens: Infra?
Als we al gebouwen beschouwen, wordt de systeemgrens steeds te eng genomen: bij een gebouw hoort altijd een weg en andere infratechniek. Als die nieuwbouw op maagdelijk terrein is, moet je de impact van de aanleg van die weg meenemen. Zonder die nieuwbouw was er immers geen weg geweest. Het zelfde geldt voor riolering . En zelfs voor de aanleg van het energienetwerk. Anders wordt er veel te gunstig gerekend, en sowieso afgewenteld op de gemeenschap.
Lca ?
LCA is prima voor wetenschappers of onderzoekers die weten waar ze mee bezig zijn en de tekortkomingen kennen, maar niet voor de praktijk. Die moet sturen op harde indicatoren, niet verpakt in een grabbelton. ( meer in deel 2/2 volgende keer)
Zo is hopelijk duidelijk dat de wetenschap nog talrijke valkuilen bevat, en zich ook laat verleiden tot meedenken met de praktijk, met een focus op 1 gevolg, en niet op oorzaken. Het is maar dat u het weet. Hoog tijd voor een geheel andere aanpak van evalueren. 1/2
* al zal er over 50 jaar hoogst waarschijnlijk gevochten worden om nog wat grondstoffen te bemachtigen.
[1] CIBSE:
https://www.cibsejournal.com/technical/heart-of-the-matter-calculating-embodied-energy-using-tm65/
https://www.cibsejournal.com/general/getting-to-grips-with-whole-life-carbon/
[2] RICS
file:///home/ronald/Downloads/11241WholeLifeCarbonGuidancev7pdf.pdf
[3] rapporten ramboll https://c.ramboll.com/lets-reduce-embodied-carbon
[4] Post fossiel : http://ronaldrovers.nl/geen-co2-focus-maar-post-fossiel-focus/
[5] aluminium: http://ronaldrovers.nl/bouwwereld-en-co2-vermijd-aluminium/
[6] CO2 opslag analyse: http://ronaldrovers.nl/co2-opslag-in-hout-12/ en 2/2
[7] embodied is direct: http://ronaldrovers.nl/embodied-energie-emissies-zijn-nu-niet-in-2050/
[8] klimaatneutraal studenten project: http://ronaldrovers.nl/co2-rekenen-klimaatneutraal-jaar-x/
[9] levensduur beschouwing: http://ronaldrovers.nl/einde-levensduur-gebouw-een-misleidend-concept/
[10] per m2? http://ronaldrovers.nl/over-rekenen-per-m2-vloer-%c2%bd/ en vervolg 2/2
[11] absoluut budget :(2015:) http://ronaldrovers.nl/climate-agreement-2-your-co2-budget/
en (2020:) http://ronaldrovers.nl/hoe-verdelen-we-het-resterende-co2-budget/
en (2022:) http://ronaldrovers.nl/een-co2-budget-limiet-voor-woningbouw/
[12] toekomstige recycling: http://ronaldrovers.nl/recycling-shifting-the-problem-to-the-future/
[13] Nu recycling rekenen: http://ronaldrovers.nl/recycling-where-have-the-impacts-gone/