Iemand suggereerde onlangs eens na te denken over een andere geld eenheid, eentje die je niet bij kan drukken, zeg maar. Bij deze, dus. Geld is immers nergens op gebaseerd. Niet meer tenminste, sinds we de ruileconomie achter ons hebben gelaten, ca 1600, met de beurs van Berlage als grote animator daarvan. Dat was wereldwijd de eerste beurs waar in geld werd gehandeld, en niet in goederen. Inderdaad, wij in Nederland zijn in hoge mate debet aan het feit dat geld is losgezongen van de systeempotentie, van de biologische capaciteit , ofwel dat waarde emotie is geworden i.p.v. gebaseerd op goederen, producten , arbeid en land. Ik laat hier bewust kapitaal weg, om dat dat nu juist in de economie een heel andere betekenis heeft gekregen. Het is zelfs zo dat van de oorspronkelijke productie middelen, land-arbeid en kapitaal, land als eerste werd uitgefaseerd, zoals Henri George al eind 19 e eeuw constateerde [1], en arbeid lijkt nu zo ongeveer uitgeteld, met geautomatiseerd datamanagement en dadelijk robots ( steeds meer mensen zitten al hele dag achter schermen…). Dan blijft alleen (geld-) kapitaal over, en dat gaat niet goed, want er zijn maar een paar mensen die dat nog in voldoende mate hebben (ofwel, die stinkend rijk zijn). Daarnaast zijn er landen en banken die geld creëren naar believen, en dat ook niet eens hoeven af te lossen, ze ‘sterven’ niet…, in ieder geval landen niet, daarbij geholpen door de banken die de rente op 0 gaan houden. Want ze leven ervan en geld moet rollen. Dat gaat dus niet goed.
Dus: een andere waarderingseenheid. Ik ben er inmiddels achter, dat linksom of rechtsom, biomassa-groei in feite bepaalt hoe wij volhoudbaar kunnen samenleven op deze planeet. [2] Fossiel gaan we immers uitfaseren, dat is bewezen de verkeerde richting. Wat dan overblijft is in feite zonne-energie, dat zich vooral via biomassa vertaald in ons energie budget. En dat energiebudget vertaald zich weer in de potentie om materialen te winnen en te gebruiken, want dat gaat altijd met energie gepaard. Die twee kan je niet los van elkaar beschouwen. Hernieuwbare energie? Ja, maar alleen met de inzet van materialen via technologieën om die zonne- en wind energie om te zetten. Behalve een aantal eenvoudige toepassingen, zoals de was drogen op de waslijn, waar zon en wind direct hun werk doen. Zo zijn er nog wel een paar rechtstreekse opties, maar dat is beperkt. Een huis groeit niet rechtstreeks uit biomassa, dat wil zeggen, de onderdelen wel, maar niet de samenstelling. Alhoewel, een Engelse kunstenaar is erin geslaagd om dat wel rechtstreeks met stoelen te doen. Ik kom daar zo op terug.
Uiteindelijk is dat alles terug te voeren op de hoeveelheid zon ( waar wind en ook waterkracht afgeleiden van zijn) die wij weten vast te leggen, en dat begint bij biomassa groei. Het handigst is om benodigde materialen dan langs de effectiefste weg te winnen en te gebruiken, en dat is rechtstreeks biomassa inzetten. Je kan we staal willen inzetten, maar dan moet je dan eerst een hoop biomassa voor inzetten om het te creëren. Fossiele energie doen we immers niet meer. En dat staal heeft dan veel energie gekost, maar staal levert op zichzelf niks op, je kan het niet eten, en levert geen energie. Ja, je kan er een windturbine mee bouwen, maar waarom zou je dat van staal doen, dat kan net zo goed van hout. Ook de grote jongens. In ieder geval zal je dan de effectiviteit moeten berekenen aan de hand van biomassa inzet voor de verschillende routes.
Goed. Biomassa dus als eenheid in plaats van geld? En de jaarlijkse groei is de kapitaalgroei. Misschien, maar waar komt biomassa vandaan? Van Land. Land is de gratis aanwezige conversiemachine om energie en materiaal, en voedsel vast te leggen in voor de mens bruikbare vorm.[3] En dat bepaalt tegelijk de potentie van ons systeem. Meer gebruiken is interen op de potentie. Dus 1 m2 land als economische rekeneenheid? Ja, ik denk dat dat de meest juiste en rechtvaardigste is. Land is ons kapitaal. En als voorbeeld die Engelse stoelen-groeier: je kan er een stoel bestellen, die rechtstreeks uit wilgentenen groeit, geleidt langs een mal. Het duurt ca 6 jaar, en dan is het een kwestie van de stam afzagen en omdraaien , et voila, een stoel. [4] De groei ervan neemt ongeveer 2 m2 in aan land. En het duurt 6 jaar. Dus de waarde van de stoel is 12 m2-jaar : de vastgelegde opbrengst van land : en dat afhankelijk van het product in 1 jaar, met 12 m2, of in 12 jaar met 1 m2, maar dat maakt niet uit. Door het in m2-jaar uit te drukken wordt in ieder geval de hoeveelheid land in relatie tot de bezettingstijd vastgelegd in de waarde.
Ze heb ik ook eens uitgerekend dat voor een 100pct biobased woning, ongeveer 800 m2-jaar nodig is voor de bouwmaterialen per m2 vloer. Oftewel voor een woning van 100 m2, dient een stuk land gereserveerd te worden van 1600 m2 over de levensduur van de woning ( 50 jaar gerekend). Dat laat ook direct zien dat als die woning langer meegaat, het landbeslag lager wordt! ( en de ‘waarde’ dus hoger!) Over 100 jaar gerekend is het nog maar 800 m2 dat permanent gereserveerd dient te zijn. Met andere woorden, materialen , bijv in de vorm van woningen dienen zo lang mogelijk mee te gaan, dat creëert potentie voor groei, is vrije landbenutting voor andere voorzieningen. Nooit meer slopen dus, zoals houten vakwerkwoningen ook al 550 jaar in het centrum van Troyes staan.
Zo kan je ook aan de hand van land gelijk het potentiële budget per inwoner vaststellen. In Nederland is er ongeveer 0,2 ha per persoon beschikbaar, bruto, inclusief waterwegen en al ‘bezet land’. Bezet in de zin van on-productief, zoals wegen en gebouwen. (Daar kun je wel zonnepanelen opleggen, maar ze blijven on-productief, dat claimt land elders om die zonnepanelen te produceren…[5]) 0,2 ha is het kapitaal per capita, plus interest.
Maar goed, er zit wel een addertje onder het gras, want de landopbrengst is natuurlijk verschillend, afhankelijk van klimaat en locatie. Dus is er ook een argumentatie op te bouwen voor de biomassa opbrengst van 1 m2 als maat. Bijvoorbeeld de jaarlijkse aangroei van hout.
Die stoel groeien kost elders wellicht maar 10 m2-jaar. Of 14 m2 jaar. Dus naast land en zon als maat, heeft de locatie invloed op de waarde die het land kan leveren.
Alles goed en wel, maar die waarde in ruimte-tijd, ofwel m2-jaar, reflecteert op geen enkele mate de inspanning die geleverd wordt door de mens zelf, de arbeid bijvoorbeeld, en dat maakt nogal wat verschil. Of je het land aan zijn lot overlaat , en maar zien wat er groeit, of dat je zaait en oogst en bewerkt. Klopt. Dus dat is de variabele , naast locatie, die enig verschil kan maken in inkomen uit die land-zon waarde: de inspanning die ervoor geleverd wordt, waarmee land alsmede arbeid weer terug zijn als voornaamste indicatoren voor economie !
Hoe je die arbeid moet verdisconteren, is wel cruciaal natuurlijk, want je wil geen ongelijkheid creëren, en er zijn ook zwakkeren in de samenleving. Dat is dan de resterende ruimte om ‘economische‘ politiek te bedrijven.
Arbeid is ook weer uit te drukken in land. In feite zijn wij zelf ook conversie technologieën, zij het secundaire: wij produceren arbeids-energie op basis van voedsel dat als biomassa van dat land is gekomen. Een basis vegetarisch dieet per persoon lijkt overigens mogelijk van 300 m2 redelijk vruchtbaar en biologisch beheerd land . Maar daar mogen ze in Wageningen nog eens goed naar kijken.
Ik denk dat ik George Monbiot hier ga volgen,zie de video’s [6], (en anderen…!) en dat een praktische manier is om alles in de vorm van lokale commons te organiseren, waarbij men collectief land beheerd en besluit wat daar de opbrengst van dient te zijn, in soort bedoel ik,voedsel of materiaal etc, en welke inspanning daarvoor door ieder geleverd gaat worden.
Overigens bij dit alles wel rekening houden met het feit dat de potentie van het systeem aarde, en de landopbrengst min of meer jaarlijks gelijk blijft, en we dus groei kunnen creëren naarmate de eerdere output langer in de samenleving beschikbaar blijft. Maar dat per capita die potentie afneemt bij meer mensen, ofwel minder land per persoon! Dus ons ’echte inkomen’ loopt in feite al decennia achteruit, en zal dat ook nog wel even blijven doen. Dankzij fossiel hebben we dat weten te verbloemen, maar een lager ‘inkomen’ zal onontkoombaar zijn nu we daar vanaf willen. Want doorgaan met fossiel ruïneert ons sowieso.
Het zal geen vetpot zijn, laat dat duidelijk zijn. Dus ik ruil mijn analyse graag in voor iemand die meer ruimte ziet in de potentie van het systeem. Wel binnen de Planetaire grenzen natuurlijk, het blijft een eiland, op zonne energie na, komt er niets meer bij.
* tav locatie verschil, is ook rijkdom verschil…. Niet voor niks dat de vroege beschavingen langs de middellandse zee zaten . Maar als voorbeeld: de rijen aan wijnranken staan in Frankrijk in het algemeen in hogere dichtheid als in Nederland: vanwege de bezonning uiteraard, die in Nederland lager is. En bezonning is voornaamste factor in de groei van planten (afrijpen is recht evenredig met aantal uren zon heb ik begrepen) . Om toch hier in Nederland per stam voldoende zon te ontvangen is een iets grotere afstand nodig. Dat verklaart voor een deel waarom wijn uit Nederland per definitie duurder is, in geld (grond-’kosten’!) maar dus ook in m2-jaar! Overigens dus een voorbeeld waarbij waarde in geld en land nog enigszins gekoppeld is in ons huidige systeem. Zij het dat de land waarde fictief is, in beide landen uiteraard. De arbeidskosten zijn in Nederland ook hoger, in geld bedoel ik, wat overigens enigszins te rechtvaardigen is uit dezelfde berekening: de (land-)opbrengst uit zonne-energie van voedsel is hier lager…. (afgezien van kunstgrepen die in een niet fossiele samenleving niet meer mogelijk zijn) Of dat ook precies gereflecteerd wordt in dat verhoudings-verschil in geld is de vraag.
[1] http://ronaldrovers.nl/het-nieuwe-vermogen-is-land-als-kapitaal/
[2] http://ronaldrovers.nl/biomassa-groei-is-referentie-van-alles-terug-naar-de-bossen/
[3] Artikel in “ Landschap” 2020-4. Land(-schap) is ons kapitaal
[4] https://materialdistrict.com/article/full-grown-growing-furniture/#moved and
https://fullgrown.co.uk/about-us-full-grown/
[5] http://ronaldrovers.nl/zonnepanelen-ze-helpen-niet/
[6] Monbiot lecture on Land: start at 12 minutes to 58: https://www.youtube.com/watch?v=63WSvrquIPU&feature=emb_logo
and (short) Double Down video:
https://twitter.com/i/status/1322314301647032322
and The Guardian Article:
