Nu we het toch over de jaren zestig hebben, dan maar even doorpakken, en er wat cijfers aan hangen: In die jaren zestig begon het namelijk volledig uit de hand te lopen. De energiegrafieken gaan vanaf dat moment stijl omhoog. Wat Lubbers in zijn eerste energienota in 74 , toen al, doet verzuchten dat de leef temperatuur omlaag moet! (ik schreef over die nota al eens dit blog over[1])
Het komt er feitelijk op neer dat we twee keer een verkeerde afslag hebben genomen: In die 19e eeuw, met oa. autos, kolen en staal vooral in de jaren (18) zestig en later vooral de olie. Dat is nog begrijpelijk, er was veel minder bekend, en iets meer welvaart kon in die tijd nauwelijks een luxe genoemd worden.
En dan dus begin jaren (19)zestig. Die jaren zestig kan je gerust ook een revolutionair decennium noemen, net als 100 jaar daarvoor. [2] En we voelden het aankomen Er ontstond een sociaal culturele revolutie, en een seksuele revolutie, en studenten protesten, flower power, provo, en zo meer. Het verzet tegen de consumptiemaatschappij nam toe. En dan te bedenken dat we pas aan het begin stonden, het ergste moest nog komen.
Die strijd hebben we dus verloren, die consumptiemaatschappij ging daarna pas echt in de versnelling, om feitelijk te ontsporen. Al snel volgde de ene na de andere publicatie Silent spring (1962),, club van Rome 1972, olieboycots (1973), energienota Lubbers (1974 ), WNF wordt opgericht, gaten in de ozon laag begin jaren zeventig, en zo verder.
Maar zelfs nu overzien of erkennen we de gevolgen niet, en zeker niet allemaal. We hebben onze idealen van toen niet in daden kunnen omzetten, we zijn verleid door alle nieuwe spullen en zijn mee gaan zwelgen in luxe. Bedenk dat toen nog vrijwel niemand van bijvoorbeeld een computer gehoord had, we schreven elkaar nog brieven! (Wel al vooral met de typemachine).
Maar nu nog meer als toen, besef ik dat we hadden moeten doorgaan op die weg, dat de jaren zestig zeg maar de max waren, qua consumptie, dat dat onze maximale levensstandaard zou moeten zijn. Wat niet eens verkeerd was, met die flower power, die festivals, het zeer sociale reizen met trein en liften, en ga zo maar door. En met die fiets…. We kenden de toekomst nog niet, dus konden ook niet ontevreden zijn over wat we nu, 60 jaar later, eigenlijk zouden moeten laten…
Kijk eens naar de grafieken: De eerste laat zien hoe het huishoudelijk energiegebruik per inwoner in de jaren 60 explodeerde, vooral door gasverwarming van onze woningen. Dat wil zeggen, van 1 ruimte naar hele huis verwarmen, en niet alleen s’avonds maar de hele dag. Terwijl, ik herhaal, ik een prima jeugd heb gehad, en de toestand destijds volkomen normaal vond…
Nee, ik wordt niet sentimenteel… Als we de grafiek nemen die de laatste 200 jaar laat zien, van het totaal energiegebruik, wordt het helemaal duidelijk: sinds de jaren vijftig explodeerde olie, vanwege (oa) allemaal auto rijden, en sinds de jaren zestig komt daar dus dat gas bij. [3]
En dit is alleen nog maar energie, die gebruikt werd uiteraard om onze grondstoffen uit te putten en het milieu te vervuilen, door de winning en door allerlei kunstmatige stoffen te ontwikkelen en te gebruiken zonder dat we wisten wat de effecten waren. En die we nu terugvinden in oa. onze eieren, groenten en bier. De lijst is lang maar denk aan DDT, pesticiden, Pfas en zo. ( en aan Silent Sping uit 62…!)
En wat hebben we ermee gedaan, met die explosie aan gas en olie inzet? Los van bevolkingsgroei die een deel daarvan verklaard, hebben we vooral van alles ‘veel meer’, en groter, en sneller. Het meeste konden we toen ook al, alleen langzamer.[4] (Denk oa. aan reizen, schrijven, produceren… (over arbeid binnenkort meer)).
Het was teveel, te snel. En we zagen het toen al aankomen, we hebben het niet kunnen tegenhouden, de idealen niet overeind kunnen houden, en nu is duidelijk dat we feitelijk dus wel terug moeten naar die jaren zestig, van voor de werkelijk grote olie en gas explosie, in ieder geval naar het punt voor de tweede verkeerde afslag. Willen we tenminste een kans houden de boel niet uit de hand te laten lopen.
Nogmaals, ik zeg niet dat het vroeger allemaal beter was, individueel gezien. Maar vroeger was wel alles beter, als het om de mensheid als geheel gaat: enerzijds natuurherstel, biodiversiteit, klimaat, anderzijds het collectief, het gezamenlijk delen, het vermogen als samenleving om te overleven bij wat er op ons af komt. Neem de collectieve voorzieningen, die zijn ‘afgebroken’ ten gunste van korte termijn winst. Als meest eenvoudige voorbeeld de energievoorziening: die was collectief bezit, nutsbedrijven, is nu in handen van veelal buitenlandse beleggers. Ook de windparken, waarvan wij denken dat we op hernieuwbare energie overgaan, zijn in buitenlandse handen. Als die de elektriciteit naar elders verkopen hebben we niks. Allemaal korte termijn denken, en aan groei en (financieel) rijk worden.
Maar het is nooit te laat alles helpt en kan hersteld. We moeten alleen accepteren op een wat lager pitje te gaan leven… Zoals dus in de jaren zestig: wat nuchterder leven ( slechts die ene ruimte verwarmen als het even wat koud is), en verschuiven van materialistisch invulling van behoeften naar immaterieel, meer doen en beleven ipv kopen. We kunnen die levensstandaard van destijds ook halen met veel minder uren werken per week!*
En qua energie zitten we al aan de goede kant: het welvaartsniveau van de jaren (19) 60 kan nu al geheel hernieuwbaar en zonder fossiel: ik rekende een paar blogs geleden nog uit dat we inmiddels voldoende hernieuwbare energie opwekken om alle gezinnen van een ruim elektrisch energieaanbod te voorzien, zelfs meer dan in de jaren (19) 60!**. [5] (behalve dus dat het niet van ons is…) We zitten dan ook goed in geval van een CO2 lockdown…
Het is niet anders: Back to the (19) Sixties… We wisten het toen eigenlijk al…
.
.
*en aangezien alles feitelijk eeuwig mee moet [6] kan de industrie ook grotendeels afgebouwd worden: de vrijkomende mensen zijn hard nodig in de landbouw, die, om duurzaam en zonder fossiel te functioneren, tienduizenden mensen extra nodig heeft. [7]
** een onderzoek laat 11 uur per week zien, maar dat was niet voor Nederland en niet met huidige woningprijzen. Maar het kan natuurlijk met een stuk minder werken.
.
[1] Uit blog 2019: https://ronaldrovers.nl/de-leeftemperatuur-dient-te-dalen-lubbers-1974/
[2] de jaren (18) 60 https://ronaldrovers.nl/de-jaren-18-60/
[4] https://ronaldrovers.nl/verandering-vroeger-en-nu/
[5] hernieuwbaar: https://ronaldrovers.nl/leven-van-zon-en-wind-nu-vandaag/
[6] langer dan 50 jaar : https://ronaldrovers.nl/alles-wat-niet-minstens-50-jaar-meegaat-betekent-achteruitgang/
[7] De duurzaamheid van de Nederlandse landbouw : 1950 – 2015 – 2040, Meino Smit, 2018 WUR, isbn 9789463432894; 9463432892 , http://library.wur.nl/WebQuery/wda/2244882
