Het is kerstmis, de koopwoede is weer uitgeraasd, symptoom van onze ongebreidelde kooplust, althans van ons systeem dat ons dwingt te verkopen en te kopen , en alle cultureel en sociale duurzaam gedrag daarvoor overboord zet. En u , in de ‘geïndustrialiseerde wereld’, heeft waarschijnlijk ook weer een kerstboom in huis.
Een relatie vroeg me deze week wat nu meer duurzaam was , een kunstboom of een echte, een natuurlijke. Een volkomen normale vraag natuurlijk, in een tijd dat iedereen zich toch wel enigszins bewust is van het feit dat duurzaamheid er toe doet. (lees: volhoudbaar) In feite: als we dingen on-duurzaam doen, hebben ze geen toekomst. Per definitie. Maar dat terzijde.
Meer mensen zullen die vraag hebben, dus een kleine verkenning kan helpen. Op de eerste plaats: kunstbomen zijn vooral gemaakt van materialen die niet natuurlijk aangroeien. Dus uitputten. Dus per definitie is dit geen oplossing, dat wil zeggen, als we weten dat materialen uitputting veroorzaken, heeft een vergelijking in bijvoorbeeld CO2 uitstoot van beide opties, kunstboom of natuurboom, dus weinig zin, dat zou dan een beschouwing zijn van een “ end of pipe” probleem, terwijl een analyse van de oorsprong van de bron al voldoende is om de keuze te bepalen.
Dat is overigens tegenwoordig meestal niet het geval. Er wordt slechts naar afgeleide effecten gekeken, wat ertoe leidt dat we sommige dingen wellicht minder slecht doen, maar niet goed. Zoals bijvoorbeeld de CO2 uitstoot van de toch aangeschafte kunstboom willen compenseren, en investeren in de aanplant van een CO2 compensatiebos. Bijvoorbeeld van echte kerstbomen. Maar dat schiet niet echt op natuurlijk….
Een kunstboom van natuurlijke materialen, dan? Dat is natuurlijk de wereld op zijn kop, de natuur produceert al ‘biobased’ bomen, toevallig ook nog in de juiste vorm. Wat uniek is, voor de meeste spullen die wij gebruiken en bezitten geldt dat niet. Zo wordt een houten stoel bijvoorbeeld nog steeds handmatig gevormd. Al is dat wellicht straks verleden tijd, en groeit een stoel direct in de natuur: tenminste als het aan de kunstenaar Gavin Munro ligt. Die redeneerde dat als we de natuur een handje helpen, een boom net zo goed in de vorm van een stoel kan groeien. Het eerste prototype is klaar, en hij is nu een wat grotere produktie gestart. Zie hier zijn resultaten: http://fullgrown.co.uk/about/
Van de andere kant, een ‘natuurboom’ kan een duurzame oplossing zijn, maar hoeft dat natuurlijk niet altijd te zijn. Als de boom korter gebruikt wordt dan deze nodig heeft om aan te groeien, dan is duidelijk dat ons vermogen om kerstbomen te produceren ook uitgeput raakt.
Biomassa wordt helaas meestal wel in versneld tempo vernietigd, een on-duurzame situatie. Zo ook de (kerst-) boom . Die doet er ongeveer 7 jaar over om op kamerhoogte te komen, dus u dient de boom dus minstens 7 jaar te gebruiken. In die tijd kan er een nieuwe zijn gegroeid. Maar daar kunt u niet zomaar van uitgaan, want u rekent op een boer die dat voor u gedaan zou hebben. Dat is onzeker, en er is nog geen FSC voor kerstbomen… Beter is het zelf die pakweg 4 m2 per boom te reserveren voor zijn hergroei. Dan weet u zeker dat er niets uitgeput wordt, maar dat het land daarvoor ook gereserveerd is.
U kunt de boom natuurlijk ieder jaar weggooien, maar dan moet u 7 x die hoeveelheid land reserveren, u schrijft immers in 1 jaar de groeicapaciteit van 7 jaar en 4 m2 af . Terwijl u er 1 per jaar gebruikt, kunnen er 6 parallel doorgroeien voor uw andere opeenvolgende jaren, per jaar 1. Ofwel 28 m2.
Ik las wel laatst over bomen leasen. Kijk dat is interessant : je bezit iets niet meer, maar je krijgt de dienst: de boer least de boom voor 40 euro per jaar, haalt en brengt hem en zorgt dat hij tussendoor blijft groeien. Dan zijn alle aspecten ineens gewaarborgd.
Er zit nog 1 addertje onder het gras. Dit gaat voor 1 boom nog wel goed, maar als iedereen in Nederland dat doet, moeten er 6 miljoen perceeltjes land gereserveerd worden, en nog 7 x meer als iedereen ze ieder jaar vervangt. Stel dat we dat eens optellen voor een jaarlijks te vervangen kerstboom, en zeg dat 6 millioen huishoudens meedoen, dan komen we op 6 miljoen keer 28 m2 , ofwel 168 km2 uit . Dat is dan permanent in gebruik voor Kerstbomen. Daar kan je ook biologisch voedsel telen, of hernieuwbare materialen laten groeien. Of ter vergelijking, die hoeveelheid land is goed genoeg om ongeveer 17% van onze elektriciteitsvraag te produceren met zonnecellen. Met de 11% die we al hebben, dan komen we op 28% van de elektriciteit, en ruim boven de 14 % van de gehele energie doelstelling voor 2020 , zelfs bijna 20% in 2020 … Door kerstbomen door zonnecellen te vervangen….
Afijn , en dan hebben we het nog niet gehad over zware metalen en andere schadelijke stoffen in kunstbomen, of het verbranden van natuurbomen na gebruik: Niet doen! Het is een waardevolle grondstof, inzamelen en tot bijvoorbeeld spaanplaat verwerken.
Bij dat alles komt nog dat een kerstboom natuurlijk niet zonder ballen kan, en wat is daar weer het milieueffect van? Dus , dan maar geen kerstbomen meer?
“Zeven ballen en een piek, jongens wat een symboliek… ”, zong Neerlands Hoop destijds al. En dus naast een fysische beschouwing zou je natuurlijk kunnen zeggen, er is ook nog een meta-fysische kant aan het verhaal, het meer spirituele deel. Kijk, als u natuurlijk onder een kerstboom zittend tot bezinning komt, en allerlei duurzame voornemens maakt, ja dan is iedere boom zijn investering ( in energie en materiaal natuurlijk), dubbel en dwars waard!
.
PS : foto is uit Belgische Bolderberg. Bolderberg en de buurtgemeentes hadden besloten geen kerstverlichting te plaatsen om zo het stroomverbruik te minimaliseren ! De oplossing kwam van aantal bewoners die zonnepanelen PV installeerden. Mooi beeld: ‘5 panelen voor een boom, oh wat zijn we heden vroom…’ had Neerlands hoop nu kunnen zingen Maar wel een stand alone kerstboom zogezegd. En dat is enigzins ironisch: “niet connected” zijn met kerst…
