Het is inmiddels duidelijk: zo als we nu bezig zijn met klimaat, milieu, grondstoffen, voedsel, biodiversiteit, gaan we het niet redden. Maar wat dan? Die discussie en strijd is al volop aan de gang. Kijk maar naar de energietransitie. We willen geen fossiele brandstoffen meer, want dat werkt averechts: leuk voor een paar decennia, maar het systeem verandert dusdanig dat daarin voor ons als mens geen plek meer is, we brengen de aarde terug in een staat van miljoenen jaren geleden, we bevrijden al die CO2 weer, die in miljoenen jaren was vastgelegd en juist een klimaat creëerde waarin we konden ontstaan. Dat draaien we terug, ergo wij verdwijnen weer. Dat willen we niet, dus zoeken naar andere manieren om in onze energie te voorzien: zon, wind, biomassa, waterkracht ( allemaal zon, soms 2e orde). En de discussie over met name biomassa vliegt alle kanten op. ‘We hebben het nodig om onze energievoorziening op peil te houden’ wordt er wel geroepen. Maar het is niet volhoudbaar en niet verstandig. We kunnen wel proberen al onze welvaart via biomassa CO2-positief ‘gerekend te krijgen’ , maar als we het opstoken gaan we de CO2 emissies niet naar 0 brengen. Er zit een vertraging in opstoken en vastleggen, en zelfs een balans is nu niet meer voldoende.[1] Wat dan? Want fossiel doet immers niet meer mee in de toekomst.
Zonnecellen en windturbines, (en de daarbij horende enorme netwerken en opslagsystemen), vergen enorm veel materialen en metalen, die op hun beurt weer enorm veel energie vergen om te produceren. Dus dat is niet handig, want dan hebben we steeds meer biomassa nodig als zgn. hernieuwbare energie om ze te produceren.
Een eerste conclusie kan niet anders zijn dan dat we terug moeten in energiegebruik. Dat wil zeggen, er is op hernieuwbare basis een maximum aan wat geproduceerd kan worden per dag of per jaar. En dan bedoel ik niet gerekend naar de inkomende zonne-energie en wind, dat is er genoeg. Maar om die op te vangen te converteren en te gebruiken moet weer energie worden ingezet: en die energie voor het produceren van conversiesystemen moet ook weer allemaal uit hernieuwbare bron komen. De berekening moet dus gemaakt worden inclusief de op te tuigen systemen om ze in onze samenleving te gebruiken.
Maar dan is er ook nog het niet energie gerelateerd gebruik van biomassa, zoals de bulk aan materialen voor woningen bijvoorbeeld. En dan heb ik het niet over Nederland, maar wereldwijd: er zijn honderden miljoenen mensen nog zonder woning, en er komen er nog miljarden bij. Maar die moeten dus ook uit hernieuwbare materialen gemaakt worden. Immers, je kan ze wel uit niet-hernieuwde materialen maken, maar die zijn veel energie-intensiever in productie, en waar komt dan de immense hoeveel energie vandaan om die materialen en producten te produceren? Uit biomassa energie? Dat zou wel heel dom zijn: want dat zou je dus een biomassa-houten woning kunnen maken uit een beperkt budget hernieuwbaar materiaal, tegenover een woning uit niet-hernieuwd materiaal waar je dan twee keer zoveel hernieuwbaar materiaal voor nodig hebt, als biomassa (-energie) wel te verstaan. Ik heb al eens grof uitgerekend dat dat een factor twee is. Nog afgezien van het feit dat de winning van niet hernieuwde materialen ook veel andere nadelige effecten heeft, net als niet hernieuwde energie. Met andere woorden die biomassa is hard nodig als materiaal zelf, voor wonen met name. Ergo, we hebben enorm veel meer biomassa nodig.
En dan is er nog voedsel: de productie is, ondanks ronkende verhalen over Nederlandse opbrengsten, desastreus: Er wordt vooral naar de output gekeken, maar met 6 x zoveel energie input als output is dat sowieso niet volhoudbaar, of dat nou fossiel of hernieuwbaar energie input is.[2] Dus dat moet op de schop. Een verkennende studie laat zien dat vrijwel geen enkel modern landbouw systeem voldoende output heeft, om de input te compenseren. [3] Afgezien van een moestuin die met handarbeid werkt. Het enige meer grootschalige systeem met een grote netto opbrengst is….. Voedselbossen. [4] Voor ons voedsel, en voor een volhoudbaar systeem , zijn voedselbossen bij uitstek geschikt: de opbrengsten zijn groot, en de EROI ook: er komt minstens 25 x zoveel voedsel energie uit als er wordt ingestopt: dat wil zeggen de arbeid nodig voor het aanleggen ,onderhouden en oogsten. Uiteraard zit de winst weer feitelijk in de vastgelegde zonne-energie. Het dieet is dan wat beperkter, noten en fruit zijn daarin de grootverdieners, al zijn wat kool en sla soorten ook volop aanwezig, maar het zou gecombineerd kunnen worden , via arbeid , met wat geteelde andere groenten.
Ergo: we hebben dus enorm veel biomassa nodig , als enige echte volhoudbare productie op basis van een externe bron, voor materiaal, voor voedsel , en voor energie: zowel voor direct gebruik (biomassa groei) als indirect. En dat alles komt samen in bossen. Met hout als meest veelzijdige en volumineus massief materiaal. (En houtachtigen zoals bamboe, dat nog een grotere opbrengst geeft als hout).
Dat betekent dus dat we in de voorgestane transitie niet eenzijdig kunnen discussiëren over ‘bio-energie in de energie transitie’, maar dat de hele discussie geleidt dient te worden door het potentieel aan biomassa (-groei) voor al onze behoeften en wensen. Biomassa is de referentie van alles!
Samenvattend zou je ook als volgt kunnen formuleren: het hele universum streeft naar chaos, vergroting entropie, verval. Ook alles hier op aarde. De enige reden dat hier op aarde chaos voorkomen kan worden, is door steeds weer toevoeging van energie, uiteraard van buiten een verder gesloten systeem: Zonne energie en zijn afgeleiden. En die zonne-energie vastleggen gebeurt nou eenmaal met name door de groei van biomassa. Direct of indirect.
Niet geheel vreemd dat dat overeenkomt met wat algemeen gezien wordt als belangrijke strategie in de klimaat aanpak: miljarden bomen aanplanten. [5] Zoveel als mogelijk, op massale schaal. En nog meer als gedacht, met materiaal en voedsel daarbij gerekend. En die jaarlijkse aangroei als uitgangspunt nemen voor een verdeling van de opbrengst naar voedsel, materiaal en nog wat energie: maar die laatste niet door biomassa op te stoken, (dat helpt niet, zeker nu we naar 0-emissies moeten) , maar door materiaal te investeren in technieken die de opbrengst kunnen verhogen, die maximaal energie opleveren, ten opzichte van wat er aan vastgelegde biomassa-energie wordt ingestopt: dus minimaal materiaalimpact bij maximale output. Houten windmolens bijvoorbeeld, ook moderne! [6] En dan nog alleen gemaakt van dat deel biomassa wat resteert, als iedereen van voedsel en materiaal voor onderdak is voorzien,
Die behoefte aan bossen wordt nog versterkt door de noodzaak biodiversiteit te herstellen. Die is fundamenteel voor het functioneren van de natuur waar wij van afhankelijk zijn, en te voorkomen dat die tegen ons gaat werken: de bewijzen stapelen zich op dat onze omgang met de natuur, met name het ontbossen, de voornaamste oorzaak is van het frequenter voorkomen van virussen afkomstig van dieren, zoals onlangs Covid-19. Wij minimaliseren natuur, de ruimte voor dieren wordt kleiner en contacten frequenter. [7-10]
Bovendien, waar de bossen aangroeien, blijken de mensen gezonder, daar is een directe relatie tussen.[11] Tel uit je winst.
Fossiele energie, de erfenis van jarenlange biomassa omzetting voor dat de mens er was, had eigenlijk slechts zeer beperkt ingezet mogen worden, ten behoeve bijvoorbeeld van eenmalig creëren van een energie infrastructuur ten behoeve gehele mensheid, en dan nog alleen in de mate dat de CO2 niveaus beneden gevaarlijk klimaatverandering blijven . Maar dat is een nu allang achterhaalde constatering. We moeten naar 0-CO2 , en zoveel mogelijk vastleggen en opslaan, waar bomen cq bossen dan het ultieme middel voor zijn. Dat wordt ook onderbouwd door het effect dat ontstond nadat Columbus Amerika ontdekte: Als gevolg daarvan stierven later miljoenen oorspronkelijke bewoners, vooral door besmettelijke ziekten, waardoor enorme landbouwgebieden vrij vielen, en er in de loop van de jaren weer bossen gingen groeien, zodanig, dat in de loop van de 16e eeuw een dip in de CO2 emissie concentratie zichtbaar is. [12]
Biomassa (-groei) is de feitelijke referentie van een volhoudbaar bestaan hier op aarde. Je zou dan, als afgeleide van dit betoog, dan ook niet in Euro’s moeten rekenen, maar in bomen. Niet in BNP op geld gebaseerd, maar in jaarlijks Nationaal Bomen Inkomen, in NBI. Dat is het kapitaal, dat ons komt aangewaaid, gratis en voor niks, en waarvoor we niet hoeven interen op onze eigen bronnen en voorraden, met alle gevolgen van dien.
Kortom , terug naar de bossen, waar we ooit uit zijn weggelopen. We hebben het een tijdje zonder geprobeerd, maar dat loopt verkeerd af. We zijn nog steeds daarvan afhankelijk, het is onze natuurlijke habitat. Wellicht zal de evolutie een menselijke soort voortbrengen die zonder kan, maar dat zijn wij in ieder geval nog niet. Ons verleden is onze toekomst…
[1] zie de annex bij dit artikel: http://ronaldrovers.nl/pbl-duurzame-biomassa-en-dan-verbranden-op-herhaling-22/
[2] http://ronaldrovers.nl/kringlopen-berekenen-embodied-land-de-landbouw/
[3] eroi landbouw systemen: http://ronaldrovers.nl/laat-de-natuur-zijn-het-werk-doen-eroi-landbouw/
[4] voedselbossen: https://www.whatsorb.com/agri-gardening/food-forests-promiss-to-grow-food-and-creating-biodiversity
[5] miljard hectare bomen aanplanten: https://www.sciencemag.org/news/2019/07/adding-1-billion-hectares-forest-could-help-check-global-warming
[6] houten windturbine: https://www.renewableenergymagazine.com/wind/first-wooden-wind-power-tower-erected-in-20200429
[9] Guardian https://www.theguardian.com/world/2020/jun/06/bruno-latour-coronavirus-gaia-hypothesis-climate-crisis
[10] UNEP https://www.unenvironment.org/news-and-stories/story/coronaviruses-are-they-here-stay
[10] meer bos is meer gezondheid: https://theconversation.com/forests-are-growing-again-where-human-well-being-is-increasing-finds-new-study-96559
[11] The Human Planet- how we created the Anthropocene -Lewis and Maslin- Pelican book, 2018
